جمیل جعفری

ازهر جرجیس، کاتب ومترجم عراقی، ولد فی بغداد فی عام 1973 ویقیم حالیًا فی النرویج. عمل جرجیس صحفیا وکتب العدید من المقالات والقصص ونشرها فی الصحف العربیه والمحلیه وهو یمیل فی اغلب کتاباته إلی السخریه والکومیدیا السوداء. قد قام إدریس بنشر مجموعه قصصیه تدعی فوق بلاد السواد نشرها عام 2015 والتی تتکون من 34 حکایه ساخره کتبت باسلوب بسیط ومستمده مادتها من الواقع العراقی المعاصر. یسلط هذا البحث الضوء علی السخریه فی هذه المجموعه القصصیه بمنهج وصفی-تحلیلی ولقد تطرق البحث إلی دراسه کل من القصص الموجوده فی المجموعه وإلی دراسه الشخصیات الرئیسه والثانویه إضافه إلی المکان والزمان والحدث ضمن القصص الموجوده. وتظهر النتائج ان وجود السخریه فی اعمال الکاتب یشیر إلی مرحله الاستجابه العاطفیه التی یمر الناس بها، سواء کانت مرحله من الحزن، الإحباط، الغضب او الاستیاء. ومن خلال هذه السخریه، یجد الکاتب وسیله للتعبیر عن مشاعره ومعاناته بطریقه مبتکره ومفهومه للقراء، ویمثل استخدام السخریه وسیله للتعبیر عن الحاله النفسیه للکتاب التی تجسد الصراعات الداخلیه والمعاناه الشخصیه بطریقه ترفع الادب إلی مستوی فنی اعلی، فالسخریه هی نافذه تفتح علی عالم الکاتب وحالته النفسیه والعواطف التی یعیشها.

مرثیه یکی از اقسام ادب غنایی است که از گذشته تاکنون در دیوان شاعران فارسی و عربی زبان گنجانده شده و تاثیرگذار بوده است. ادبیات عربی و فارسی به دلیل مشترکات فرهنگی و مذهبی، در طول تاریخ از یکدیگر تاثیر گرفته و با اشتراکات و اختلافاتی همراه شده‌اند. در میان مراثیه‌ها، اشتراکات و اختلافات میان دو شاعر بزرگ، یعنی خنساء و خاقانی، قابل مشاهده است. در این تحقیق که به شیوه کتابخانه‌ای و توصیفی ارائه شده، با تاکید بر مراثی خانوادگی این دو شاعر، فنون بلاغی موجود در مراثی خنساء و خاقانی، اشتراکات و تفاوت‌های آنها در ابعاد نوع مرثیه، فنون بلاغی، مواضع اعتقادی و مذهبی، ویژگی‌های دینی و... مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می‌دهند که مرثیه‌های خانوادگی خنساء بیان احساسات اندوه و پریشانی ناشی از از دست دادن عزیزان خود را هدف قرار داده‌اند و از احساسات ناب و صادقانه پر می‌باشند. اما در مقابل، خاقانی گاه با استفاده از اصطلاحات نازکی مثل "طرب"، "چنگ" و "بربط" که با موضوع مرثیه همخوانی ندارند، و گاه با تشبیهات پیچیده از ارزش‌های هنری مرثیه‌های خود کاسته است. همچنین، مرثیه‌های خانوادگی خاقانی بیشتر به شکل یک محور وار به تمام مردم خطاب شده و شامل عناصر عاطفی و تصویری می‌شود؛ اما مرثیه‌های خانوادگی خنساء شامل تنوع غزل‌ها، دوستی در مواجهه با اندوه، مواضع فلسفی نسبت به مرگ، تسلیت و تنهایی می‌شوند.

یادگیری به شیوه تعاملی در آموزش زبان دوم در واقع رو شی از آموزش است که به شکل مستقیم دانش آموز یا دانشجو را با فرایند درس درگیر می کند؛ این روش، نه تنها خلاقیت و قدرت حل مسئله افراد را به چالش می کشد، که کمک میکند تا فراگیران خیلی بهتر و ساده تر مفاهیم درسی را به خاطر بسپارند. کتاب های عربی فنی و حرفه ای و کار و دانش با عنوان زبان قرآن از جمله مهمترین کتابها ی عربی در دوره متو سطه دوّم به شمار می روند که دانشآموزان زبان قرآن 1را که شامل هشت درس است برای پایه دهم و یازدهم و زبان قرآن 3 را برای پایه دوازدهم می خوانند. در کشور مالزی مجموعه کتابهای درسی دوره متوسطه وجود دارد که به صورت عملی و کاربردی زبان عربی را به دانش آموزان مالزیایی یاد می دهد. در این تحقیق با روش یادگیری تعاملی کتابهای عربی فنی و حرفه ای و کار و دانش متوسطه دوّم و همچنین کتابهای درسی کشور مالزی مورد بررسی و نقد قرار گرفت. از جمله مهمترین نتایج این تحقیق آن است که کتاب های ایران بیشتر به صورت تئوریک مباحث را به دانش آموز القاء می کند و بر بسیاری از مهارتهای تعاملی در یادگیری متکی نیست از همین مورد میتوان به ضعف یادگیری شنیداری، و کلامی و نوشتاری اشاره کرد که در هر سه کتاب مباحثی برای آموزش مکالمه عربی و همچنین اختصاص CD های آموزشی برای تقویت شنیداری و املاء و نگارش عربی دیده نمی شود. در طرف مقابل کتاب های مالزی بر اساس شیوههای علمی در یادگیری فعّال طراحی شده اند و در هر درس پنج مرحله برا ی یادگیری مبحث مد نظر پیاده می شود: مرحله اوّل: مهارت شنیداری، مرحله دوّم: مهارت کلامی، مرحله سوّم: مهارت خواندن، مرحله چهارم: مهارت نوشتاری، مرحله پنجم: مهارت درک مطلب و تمامی این مراحل بر اساس سطح دانش آموز از مبتدی تا پیشرفته اجرا می گردد.

قرآن کتاب هدایت انسانها در همه‌ی اعصار است پهنه‌ی زمین و گستره‌ی زمان حوزه‌ی نورافشانی این خورشید همیشه تابان است: قرآن بر اساس قانون اساسی اسلام برای هدایت فردی و اجتماعی انسان و رساندن او به بلندای سعادت و زندگی توام با عزت و سرافرازی بر پیامبر رحمت نازل گشت. شاعران و نویسندگان در آثار و نوشته‌های خود از آیات قرآن و احادیث به صورت مستقیم و یا غیرمستقیم بهره برده‌اند: با دقت و تامل در آثار بسیاری از شاعران و نویسندگان در ادبیات عربی تاثیر پنهان و آشکار الفاظ زیبای قرآنی را می‌توان دریافت شاعران و نویسندگان در آثار خود آیات قرآن را به گونه های مختلفی همچون اقتباس, تضمین تحلیل و تناص بکار گرفته‌اند. یکی از این شاعران دکتر ایمن علی حسین العتوم شاعر و نویسنده‌ی بزرگ اردنی در ادبیات معاصر است: وی در سال 1972 در خانواده‌ای مسلمان و فرهنگی دیده به جهان گشود پدرش بر شخصیت و گرایشات سیاسی اجتماعی فرهنگی دینی و ادبی او تاثیر بسیار زیادی داشته است. وی آثار و تالیفات متعددی دارد که با زبانی ساده و فصیح نوشته است: او علاقه‌ی زیادی به لغات قرآنی دارد و این مساله از اسم روایاتش مشخص است. پایان‌نامه‌ی حاضر با روش تحلیلی توصیفی بر آن است تا شیوه‌های کاربرد قرآنی را در دو رمان یسمعون حسیسها و رمان رووس الشیاطین شناسایی و رابطه بینامتنی آیات قرآنی را مورد تحلیل و بررسی قرار دهد. نتیجه نشان می‌دهد بینامتنی به کار رفته در هردو رمان به ترتیب نفی جزئی یا اجترار, نفی متوازی امتصاص , و نفی کلی یا حوار. بیشترین بینامتنی موجود در هردو رمان نفی جزئی اجترار است.

عرفان و ادبیات عرفانی بخش عظیمی از متون ادبی منظوم و منثور ادبیات عربی و فارسی را تشکیل می دهند، عرفان به معنای شناخت و معرفتی است که از کشف و شهود به دست می آید و برای رسیدن به این کشف و شهود لازم است که سالک سیر و سلوک خاصی را سپری نماید. ادبیات عرفانی نیز نوع ادبی خاصی است که برآمده از نحله تصوف و افکار عارفانه آن می شود و عارفان در آن از تجربه های شخصی عارفانه خود، مراحل سیر و سلوک، مفاهیم نظری و همچنین نصایح و مواعظ را بیاننموده اند. ازاینرو بررسی درونمایه و مضامین هر کدام از این آثار نشاندهنده افکار و فرهنگ شاعر و گرایشات عرفانی او است و با استفاده از ادبیات تطبیقی، می توان میزان تشابهات و تفاوتهای میان دو شاعر و فرهنگ و زبان مختلف آن ها باشد. عرفان در یک تقسیم بندی کلی به دو بخش عملی و نظری تقسیم می شود که ناظر بر دو بخش عملی و فکری عرفان هستند. از این رو می توان در آثار ادبی عرفانی، برای انسجام و دقت بیشتر مطالب، درونمایه های اصلی متناظر با این دو بخش از عرفان را بررسی نمود. در این پژوهش سعی شده است که با روش توصیفی-تحلیلی و بر اساس مکتب تطبیقی آمریکایی، درونمایه های عرفانی در اشعار دو شاعر بزرگ عربی و فارسی؛ ابن فارض و بیدل دهلوی، با تمرکز بر مفاهیم مرتبط به عرفان عملی و نظری، در چهارچوب ادبیات تطبیقی بررسی و مقایسه شود. پس از بررسی انجام شده از مهمترین نتایج حاصل از پژوهش این است که هر چند مضامین مرتبط با عرفان عملی در اشعار دو شاعر به ویژه بیدل دهلوی وجود دارد، اما درونمایه اصلی در اشعار دو شاعر، علاوه بر عشق، مسائل و مفاهیم مرتبط با عرفان نظری، یعنی تجلی، وحدت وجود، اتحاد و حقیقت محمدی است.

من المعلوم ان اشرف العلوم فی الدنیا علم یقربک من الله تعالی، ولا یتقرب العبد من الله إلا بکلامه الذی انزله علی رسوله، ومن اهم تلک العلوم علم الدلاله فی القرآن الکریم إذ هو علم شریف یقرب الباحث فیه من الله تعالی، ویری مکنونات القرآن وفرائده، ویعیش فی رحاب هذه المعانی العطره. یتناول هذا البحث مفرده (المتاع) ومشتقاتها فی القرآن الکریم، ویدرسها دراسه دلالیه، ویلتمس البیان دلاله المتاع من اصغر وحده دلالیه إلی اکبرها ومعرفه مکان ورودها فی التنزیل ومشتقاتها فی القرآن الکریم وتبیان الفرق بین مشتقاتها وبیان سیاقاتها المختلفه وتبعت فی هذا البحث المنهج الاستقرائی والاستنباطی وقد قمت بجمع الآیات الذی جاء فیها مفرده متاع مشتقاتها وبعد ذلک تم دراسه المستوی المعجمی فقد توصل البحث إلی ان مفرده متاع وردت فی القرآن 69 مره، حیث تعددت دلالتها بختلاف التراکیب منها ما ینتفع به، السلعه، الادَاهُ، البلاغ إلی المنتهی، متعه المطلقه، الامتداد، القلیل الذاهب، الْبَلَاغ، المده، المکان الذی یقضی فیه الحوائج، ونفقه العده وجاءت مفرده استمتع بثلاثه معانی: طلب التمتع، الرضا بنصیبهم، والاستمتاع بالعمره الی الحج. وبعد ذلک فی المستوی الصرفی فقد تحدثت عن متاع وصیغتها الصرفیه وهی إسم مصدر ولماذا جمعت علی جموع القله. اما فی السیاق الإجتماعی فقد تحدثت عن اسباب النزول وعلاقه الآیه به فی حل المشاکل الاجتماعیه.

هدف از این پژوهش این است که به شیوه توصیفی-تحلیلی و بر اساس سبک شناسی ساختارگرایی ادبی و مطابق با نظریه ی رومن یاکوبسن، سوره های مکّی و مدنی از جهت ساختار لفظ و معنا بررسی شوند تا به وجوه تفاوت و تشابه آن ها دست پی برده شود. با کاوش در دو سوره ی حجر و فتح به عنوان نمونه های موردی، به این نتایج دست یافته شد که غرض اصلی سوره ی حجر تسلّی پیامبر صلّی الله علیه و آله و سلّم و تاکید بر حقانیّت پیامبری ایشان و قرآن کریم است که در تمام سطوح آوایی، واژگان و نحوی – بلاغی هماهنگی لفظ و معنا جلوه گر است. در برخی آیات، واژه ها طولانی تر هستند و ریتم و موسیقی آن نیز سنگینتر است چون اندوه پیامبر و دلتنگی ناشی از اذیت های کافران را می نمایاند و در برخی آیات که خداوند از پیامبر دلجویی نموده است، طول آیه ها کوتاه تر و ریتم آن سریع تر می شود. سوره ی فتح که مدنی است، به دلیل نزول در اوایل دعوت، مقداری رنگ و بوی سوره های مکی را دارد و از لحاظ آوایی نسبت به سایر سوره های مدنی موزون تر و از لحاظ محورجانشینی و همنشینی در برگزیدن واژگان و ساختار نحوی و بلاغی به ساختار سوره های مکّی مشابه تر است. در نتیجه در محورهای جانشینی و همنشینی و کارکردهای ارتباطی این دو سوره تفاوتی که به نظر می آید این است که در سوره ی حجر در تمام سطوح آن حالتی از دو وجهی بودن و نظام تقابل و تناقض برقرار است، امّا در سوره ی فتح چند وجهی بودن و حالتی از تضاد برقرار است نه تناقض. بنابر این هر یک از سوره های مکّی و مدنی در جهت اهداف بیانی خود در قالبی از لفظ و معنای مخصوص به خود بهره مند هستند و زمان نزول قرآن نیز در آن تاثیرگذار است؛ یعنی هرچه به صدر اسلام نزدیک تر باشد، آیات آن موزون تر و کوتاه تر است و هر چه به اواخر دوره ی نزول قرآن نزدیک باشد، مقطع آیات طولانی تر است تا مفصل تر به بیان احکام شرعی بپردازد

الثائر الاحمر یکی از رمانهای تاریخی علی احمد باکثیر شاعر و ادیب یمنی است که هدف او از نقل حوادث تاریخی در رمان مانند یک مورخ نیست بلکه هدف او از این کار بیدار ساختن جامعه زمان خود و آیندگان است که در مقابل ظلم ستم بایستند و دنبال جریان های انحرافی نروند تا به سرنوشت قرامطه دچار شوند،شخصیت های رمان از شخصیت های تاریخی هستند ؛هدفش از این فراخوان تاریخی تاثیر و نفوذ آن بر جان و دل های مردمان این زمان و آیندگان است. و برای رسانیدن پیام های اخلاقی و انسانی از این ابزار بهره برده است . و از شخصیت ها به عنوان محور ترین عامل در شکل گیری داستان استفاده کرده است هدف روان شناسی نیز شناخت ابعاد شخصیت انسان و ارائه راهکار هایی برای رشد و خود آگاهی بیشتر اوست. و نهایتاً شخصیت آدم ها از طریق، نشانه های درونی آن ها به تاویل و تفسیر می رسند. در این پژوهش به شیوه توصیفی تحلیلی به بررسی شخصیت های رمان و تناسب هر یک از شخصیت های رمان با پیرنگ داستان و تحلیل روانشناختی شخصیت ها بر اساس تیپ های شخصیتی یونگ پرداخته شده است؛ ابتدا شخصیت ها شناسایی شدند که سپس تناسب هر یک از این شخصیت ها با پیرنگ بررسی شده و بعد تعریف نگرش های برون گرایی و درون گرایی و کارکردهای تفکر و احساس شهود و حس هر کدام از شخصیت ها بر اساس نگرش هایی که یونگ از آن به نام تیپ های شخصیتی یاد می کند مورد تحلیل و بررسی قرار گرفتند؛که از بین هجده شخصیتی که مشخص شده بودند؛ تیپ های شخصیتی یونگ بر همه آنان قابل انطباق و بررسی بود. که نتیجه این بررسی بر این قرار است که تیپ برون گرای متفکرشش شخصیت (حمدان ،ابوالبقا،عالیه ،جعفر بن احمد کرمانی ،عزرابن صمویل، موفق برادر معتمد) برون گرای شهودی دو شخصیت( شیخ اهوازی، عبدان) برون گرای احساسی دو شخصیت( راجیه و شهر) برون گرای حسی دوشخصیت( ثمامه، ابن حطیم )درون گرای متفکر سه شخصیت( ابن هیصم، معتمد، صاحب زنج) درون گرای احساسی دو شخصیت( عبدالرئوف، شیخ بهلول) درون گرای احساسی یک شخصیت ابن سماک) که برون گرای متفکر بیشترین شخصیت را به خود اختصاص داده است.

شخصیت پردازی یکی از عناصر مهّم در داستان نویسی است. شخصیت ها در انتقال درونمایه و پیام داستان نقش مشخص و معینی دارند. نویسنده از طریق شخصیت، افکار، نگرش، اندیشه ها و عواطف خود را به نمایش می گذارد. رمان المستنقع اثر حنا مینه، از جمله رمان هایی است که حضور شخصیت در آن بسیار پررنگ است و نویسنده برای معرفی شخصیت های آن از انواع شیوه ها استفاده کرده است، و ابزارهای متنوعی را برای ارائه ی آن ها به کار گرفته است لذا پژوهش حاضر بر آنست تا با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی شیوه های شخصیت پردازی را در رمان مذکور مورد بررسی قرار داده و ابزارهایی را که نویسنده برای نمایاندن شخصیت ها به کار گرفته است، مورد تحلیل و واکاوی قرار دهد، نتایج پژوهش حاکی از آن است که نویسنده هرکدام از شخصیت های پویا، ایستا، کلی و قراردادی را برای بیان هدف خاصی آفریده است. او شخصیت های پویا را برای نشان دادن ضرورت تحول انسان ها و پیشرفت به سمت تعالی و رشد قرار داده است، و شخصیت های ایستا را در دو بُعد مثبت و منفی خلق نموده است تا تقابل بین خوب و بد را نشان دهد، همچنین از ابزارهای مختلف مستقیم و غیر مستقیم با انواع مختلف آن استفاده کرده است؛ هرکجا خواسته به انتقاد از پدیده های خاصی بپردازد، از ابزار توصیف و با روش غیر مستقیم به برخی شخصیت های حاشیه ای و فرعی اشاره نموده است تا به مفهومی که قصد دارد بدان اشاره کند، بپردازد. بنابراین، مینه شخصیت ها و انواع آن را هدفمند و در راستای پیشبرد اهداف و درون مایه های داستان بکار گرفته است.

سوررئالیسم یکی از جریان های فکری مهم قرن بیستم به شمار می آید. از لحاظ لغوی سوررئالیسم به معنای ماورای واقعیت و فراواقعیت است، که در سال 1922 به رهبری آندره برتون از بطن مکتب دادائیسم به وجود آمد، که مبنای آن ضمیر ناخودآگاه انسان، رویا، وهم، امر شگفت، عشق، آزادی و ... است. در ادبیات عربی این جنبش برای نخستین بار در مصر به دلیل ارتباط فرهنگی و ادبی نزدیکی که با جهان غرب داشت، شکل گرفت. در ادبیات فارسی نیز هوشنگ ایرانی برای اولین بار اشعاری را در فضای سوررئالیسم سرود که پس از او شاگردانش از جمله احمد رضا احمدی، سهراب سپهری و ... از این رویکرد در اشعارشان بهره برده اند. این پژوهش سعی بر بررسی تطبیقی رویکرد سوررئالیسم در ادبیات دو ملت یعنی مصر و ایران با تکیه بر دو رمان الفیل الازرق اثر احمد مراد و رود راوی اثر ابوتراب خسروی دارد، که هر دو تقریبا در یک برهه زمانی نوشته شده اند و مبنای نگارش آن ها مولفه های سوررئالیسم است. بدین صورت که ابتدا اصول سوررئالیسم در هر دو رمان به صورت مجزا بررسی و سپس وجوه اشتراک و افتراق آن ها مطابقت داده می شود.

در برهه کنونی تحت تاثیر اوضاع سیاسی و اجتماعی مردمان مشرق زمین، ادبیات مقاومت و آزادی خواهی به عنوان شاخه ای از ادبیات متعهد که در نتیجه عواملی چون ظلم، تجاوز استبداد، اختناق و دیگر مسائل شکل گرفته و دلاوری ها و پایداری های مبارزان را ثبت نموده، در ادبیات زبان های گوناگون جایگاه ویژه ای یافته است که از برجسته ترین نمونه های آن، ادبیات مقاومت در دو سرزمین فلسطین و شبه قاره(پاکستان) است. ادبیات کسانی که پرداختن به مقاومت و آزادی خواهی در دو کشور فلسطین و شبه قاره(پاکستان) مهم ترین بن مایه های شعر آنان را تشکیل می دهد؛ شاعرانی چون«علی فوده» و «علامه محمد اقبال لاهوری» که همگام با دیگر شاعران، به انتخاب سلاح قلم و به تصویر کشیدن زندگی دردناک مردم فلسطین و شبه قاره(پاکستان)، به مسئولیت خود جامه عمل پوشاندند و از این رو؛ شناخت ویژگی های شعری آنان ضروری به نظر می رسد. در این پژوهش، سعی شده است با رویکرد توصیفی- تحلیلی و بر اساس مکتب آمریکایی در ادبیات تطبیقی، به بررسی مفاهیم مقاومت و پایداری و آزادی خواهی در اشعار این دو شاعر بپردازد و روش آنان را در نشان دادن مظلومیت و مقاومت و پایداری و آزادی خواهی مردم فلسطین و شبه قاره(پاکستان)، و ظلم و ستم و تجاوز و اشغالگری صهیونیسم و استعمار انگلیس نشان دهد تا باشد که روزنه امیدی برای مبارزان و آزادی خواهان صحنه مقاومت و پایداری و آزادی خواهی قرار گیرد. یافته های پژوهش نشان می دهد که هر دو شاعر، به دنبال اعلام موجودیت و هویت سرزمین و ملت شان هستند، و مردمان سرزمین شان را دعوت به مقاومت و پایداری، آزادی خواهی، وطن دوستی، خودباوری، رجوع به هویت دینی و ملی، مبارزه با اختناق و استبداد، دوری ازغفلت وسستی، تشویق به جان فشانی و شهادت، امیدواری به آینده ، انسجام و وحدت و همبستگی و مبارزه با اشغالگران و استعمارگران، از مهم ترین موضوعات شعری دو شاعر است و پیروزی نهایی را در گرو مقاومت و آزادی خواهی و اتحاد و همبستگی و مبارزه و پایداری مردم سرزمین شان در برابرظالمان و اشغالگران و استعمارگران اسرائیل و انگلیس می دانند.

تهدف هذه الرساله إلی دراسه لفظه قضی وما اشتق منها، فی القرآن الکریم، بمنظار نحوی دلالی، وذلک بتوضیح عمله وتحدید دلالته، بما تضمنته اللفظه الواحده من المعانی المختلفه، حسب ما وردت فی السیاق القرآنی، ولتکون دلیلاً علی تحدی القرآن للعرب علی ان یاتوا بمثله، وعدم قدرتهم علی الإتیان بمثله، حتی لو اجتمع الإنس والجن. ولا خفاء ان المفردات تشکل الرکیزه الاساسیه للنص القرآنی ومحاوله کشف معانیها ودلالاتها المختلفه تزود الإنسان بصیره وفهما. واعتمدنا لهذه الدراسه علی المعاجم الکبری ابتداء بمعجم العین للفراهیدی، ولسان العرب لابن منظور، والقاموس المحیط للفیروزآبادی، وتاج العروس للزبیدی؛ وعلی کتب التفسیر المختلفه، کجامع البیان للطبری، والکشاف للزمخشری، والجامع لاحکام القرآن للقرطبی، والتحریر والتنویر لابن عاشور، وغیرها من کتب التفسیر، وکذلک علی مصادر اللغه الکبری، کالخصائص لابن جنی، والمزهر للسیوطی، والبحر المحیط فی اصول الفقه للزرکشی وغیرها من الکتب، وتقوم منهجیه البحث باستقراء الدلالات المعجمیه لماده (ق . ض . ی) عند اهل اللغه، ونتتبع اقوال اهل التفسیر فیها معتمدین علی المنهج الوصفی والتحلیلی، القائم علی وصف اللفظه وتحلیلها فی سیاقاتها او النص القرآنی وفی الاخیر توصل هذا البحث إلی ان دلاله لفظه قضی توسعت فی القرآن حیث بلغت 19 دلاله مختلفه، 13 منها مشترکه مع ما کتبه اللغویون و6 منها اختصت بالسیاق القرآنی دون المعاجم، وکذلک عُثر علی دلالتین لم تذکرا فی السیاق القرآنی وهما اختصتا بکتب المعاجم.

زبان شناسی نقش گرا به عنوان یکی از رویکردهای علم زبان شناسی، بر بافت زبان و نقش-های اجتماعی زبان تاکید دارد. پایه گذار این نظریه "مایکل هلیدی" زبان شناس بریتانیایی مقیم استرالیا در قرن بیستم است. وی برای تحلیل ارتباط زبانی سه مرحله را بیان می کند: 1- بافت موقعیتی؛ 2- نظام معنایی؛ 3- نظام واژی دستوری. بافت موقعیتی مربوط به زمینه ی گفتمان، عاملان گفتمان و شیوه ی گفتمان است. نظام معنایی بیانگر «معنا بنیاد» بودن این دستور است و سه فرانقش اندیشگانی، بینافردی و متنی را در بر می گیرد. نظام واژی- دستوری که گسترده ترین لایه از دستور نقش گرای هلیدی است شامل ساختار گذرایی، ساختار وجه، عوامل ساختاری و عوامل غیر ساختاری است. جبران خلیل جبران نویسنده و شاعر توانا در قرن نوزده و بیست است که آثار بسیاری به نظم و نثر دارد. این پژوهش سعی دارد به روش توصیفی-تحلیلی، با تکیه بر رویکرد فرانقش بینافردی قصیده ی «المواکب» جبران خلیل جبران مورد بررسی قرار دهد و به تحلیل ساختار وجه و باقیمانده بپردازد. شیوه ی گردآوری مطالب در این پژوهش کتابخانه ای و از طریق فیش برداری است. نتایج این پژوهش توانایی و نبوغ شاعر را در جهت ایجاد ارتباط زبانی با مخاطب خویش نشان می دهد. وی با استفاده از وجوه مختلف خبری، تاکیدی، امری، پرسشی، تمنایی و قطبیت مثبت به بیان تجربیات مادی و انتزاعی خویش می پردازد و با بسامد بالای وجه خبری و تاکیدی، مخاطب را از مشکلات و مسائل جامعه بشری مطلع می کند و برای اقناع مخاطب بر یافته های خویش به طرق مختلف تاکید می کند و با کاربرد وجه امری او را به نواختن «نی» دعوت می کند، و باور دارد که نغمه های «نی» رمز جاودانگی و سعادت است. جبران در ادامه، آرمان سرای رویایی خویش «جنگل» را توصیف می کند که با کاربرد قطبیت منفی از نبودن مشکلات جامعه در محیط جنگل خبر می دهد و با استفاده از وجه تمنایی برای مردم زندگی در چنین مکانی را آرزو می کند. وی در کل قصیده با بسامد بالای قطبیت مثبت خود را با مخاطب یکی می داند و با او ارتباط صمیمانه ای برقرار می کند.

هدفت هذه الرساله الموسومه بـــ (لغه الجسد فی شعر المتنبی) إلی دراسه نوع من انواع اللغه وهی اللغه الإشاریه غیر المنطوقه فی اشعار المتنبی، واهمیه البحث تکمن فی ان تستخلص لغه الجسد (غیر اللفظیه) من (اللغه اللفظیه)، فالمعلوم ان لغه الجسد فی الواقع تخاطب حواسنا بصوره مباشره اما لغه الجسد فی الشعر فهی تلک التی تصورها اللغه الشعریه بطریقه خیالیه معتمده علی الوسائل الفنیه والبلاغیه لإخراجها من الغیاب الی الحضور، وقد عمل البحث علی رصد الکثیر من الإشارات والإیماءات الرمزیه التی تمثلت بطریقه شعریه فی اشعار المتنبی والهدف من ذلک هو دراسه هذه الإیماءات والإشارات دراسه سیمیائیه تعتمد علی تحلیل الرموز وفک شفراتها لبیان الدلاله المقصوده من النصوص الشعریه، وقد کان لهذه اللغه حضور واضح فی اشعار المتنبی حیث عملت علی إیضاح النص وکشف المعنی وخفایاه المبهمه، کما اکتسبت هذه الدراسه اهمیه خاصه من کونها تناولت شاعراً کبیراً شغل الدارسین قدیماً وحدیثاً، فکانت هذه الدراسه من الدراسات الجدیده فی مجال الشعر عند المتنبی علی الرغم من البحوث التی دارت حول هذا الموضوع، وقد اعتمدت الدراسه فی تحلیل الاشعار علی المنهج الوصفی والتحلیلی فی دراسه اشعار المتنبی وإبراز لغه الجسد فیها.

عناصر داستان بطور مستقیم به دیدگاه و نگرش نویسنده به عالم هستی بستگی دار و بر تحمیل هویت و تشخّص او بر مجموعه ی داستان نقش بسزایی دارد. نقشی که هر یک از این عناصر در داستان می آفریند متفاوت است. امّا آن چه مسلّم است قوّت وضعف یک اثر در بکارگیری این عناصر برمی گردد ودرست آنست که عناصر داستانی بتواند در کنار هم تفکّر اصلی نویسنده را در اثر بیان کند. مجموعه الحب فوق البلاط که از شاخص ترین و مهم ترین آثار عبدالوهاب المطاوع است به شیوه ی آثار کلاسیک، یعنی آثار رئالیستی قرن نوزدهم است. به این منظور المطاوع سعی می کند به کمک توصیف، بر تمام وجوه داستان به طور مستقیم احاطه داشته باشد. همچنین آنچه در این مجموعه مورد نظر نویسنده است، بسیار ساده و قابل فهم و به صورت مستقیم و غیر مستقیم در جریان شخصیت پردازی ها، صحنه پردازی ها، گفت گو،... به خواننده ارائه می گردد. از طرفی تمرکز بر شخصیت اصلی و صحنه ها و به تصویر کشیدن آن چه مورد نظر نویسنده است؛ از جامعه، زندگی مردم متوسط و مشکلاتی که این طبقه در زندگی خود متحمل شده اند او را برآن داشته است که نقش یک راوی (مفسر)ایفا کند و درنهایت به موفقیت چشمگیری هم دست یافته است. پژوهش حاضر برآن است که عناصر داستان را در مجموعه "الحب فوق البلاط" بررسی وجست وجو نماید. چارچوب پژوهش برپایه ی توصیفی-تحلیلی می باشد.

قرآن کریم از منظر ادبی متنی در نهایت فصاحت وبلاغت است و ترجمه آن بر اساس اصول خاص هر زبان و هنرمایه ی ادب و ذوق هر مترجم، دشواری های خاص خود را دارد. سرگذشت هزارساله ترجمه قرآن، معیارها و موازینی استاندارد را برای این فن تعریف کرده است. اصولی همانند امانت داری در ترجمه، توجه به معنای لغات وفرسایش و دگرگونی معانی آن در گذر زمان، دقت در بار تاکیدی کلمات وجملات وساختار جملات اسمیه و فعلیه، پرهیز از اطناب ممل و ایجاز مخل، بهره گیری از سبک مشخص در ترجمه، رعایت ساختار ادبی متن مبدا و... که مترجم قرآن بی نیاز از آن ها نیست. این معیارها که به اصول و مبانی ترجمه قرآن مشهوراست سبب ظهور ترجمه های هرچه بهتر از قرآنِ مقدس شده است. برگردان قرآن به زبان کردی در دو دهه اخیر شتابی بیشتر از پیش یافته و ترجمه های گوناگون ارزشمندی ظهور پیدا کرده است؛ اما تا کنون هیچ کدام از این ترجمه ها بررسی وارزیابی نشده اند؛ - راهی که همسایگان، از جمله ملت فارس، از پنجاه سال پیش پیموده و باب نقد وکنکاش ترجمه های خود را به سوی ناقدان فن گشوده اند.- از جمله ترجمه های قرآن به زبان کردی، دو ترجمه تفسیری «تەفسیری نوعمان» و «شنه ی ره حمه ت» از نعمان حسینی و مصطفی خرم دل است که از جدید ترین ترجمه های قرآن – تا به امروز- به شمار می آیند. هدف این پژوهش بررسی و مقایسه ترجمه 5 جزء اخیر قرآن در دو «ته فسیری نوعمان» و «شنه ی ره حمه ت» بر اساس اصول ترجمه و به روش تحلیلی توصیفی است. سبک ترجمه نوعمان ایجاز با چاشنی آهنگ،که [به قول مترجم] از موسیقی قرآن نقش گرفته است. پیروی از سیاق گذشتگان در ترجمه تحت اللفظی، میزان دقت در رساندن پیام را تنزل داده است. «شنه ی ر ه حمه ت» اثر مصطفی خرم دل است. این اثر ترجمه «تفسیر نور»- ازمترجم - است و تمام ویژگی های آن را دارد. روانی ترجمه، وحدت ترجمه و تفسیر از ویژگی-های بارز تفسیر «شنه ی ره حمه ت» است. اضافات واطناب در ترجمه و به کارگیری لهجه خاص از اشکالات وارد شده بر تفسیر«شنه ی ره حمه ت» است.

رابطه انسان با دیگران، اغلب از طریق «زبان» و «گفتار» انجام می گیرد. کسانی که از نعمت نطق محروم اند یا با داشتن زبان از نحوه صحیح ارتباط برقرار ساختن با دیگران ناتوانند ، بخش عظیمی از مقاصد خود را نمی توانند به دیگران برسانند. خطابه یا ایراد سخن در دوره ی صدر اسلام که رنگ توحیدی گرفت به عنوان ابزاری کار آمد برای تبلیغ دین تبدیل شد و عوامل پیشرفت آن از نظر محتوا دارای ساختار ویژه ای است. خطابه به عنوان وسایل ارتباط جمعی و اطلاع رسانی در این عصر، مهم ترین نقش را داشته است به دلیل اجرای زنده آن جایگاه خود را حفظ نموده و با آمدن دین اسلام یک جهش قابل توجهی در این حوزه به وجود آمد و خطابه های این عصر از نظر معنا ساده و بسیط بوده اند و بر خلاف خطبه های عصر جاهلیت که برای مفاخره و منافره به کار می رفت مرتبه و جایگاه والایی در اسلام پیدا کرد.

این پژوهش در پی حل مساله ی ارتباط دو داستان قرآنی خضر و ذوالقرنین با افسانه هاست، مساله ای جنجالی که رابطه ی تنگاتنگی با حقانیت اسلام دارد. آیه ی ششم سوره ی فرقان در جواب این مساله به این نکته اشاره می فرماید: در داستان قرآنی اسراری درباره ی دنیای واقعی نهفته است که آن را از قصه های خرافات آمیز پیشینیان متمایز می سازد. پژوهش حاضر این نکته را به عنوان فرضیه ی تحقیق پذیرفته، و پیرو آن، در پی یافتن مصداق عناصر این دو داستان در دنیای واقعی بر می آید، البته با تکیه بر آیات قرآن و روایات صحیح، و نه روایات ضعیف و آراء تفسیری که احتمال ورود سخنان پیشینیان به آنها بالاست. برای هر کدام از این دو داستان، باید این مراحل طی شود: 1- شرح داستان؛ 2- استنباط عناصر مهم همچون مکان، زمان و شخصیات اصلی؛ 3- یافتن مصداق آن عناصر در عالم واقع. مرحله های اول و دوم به روش وصفی-تحلیلی، و مرحله ی سوم به روش تطبیقی انجام شد. سرانجام فرضیه ی تحقیق تایید شد، و روشن گشت که این اسرار در این دو داستان وجود داشته است: خضر همانا زرتشت تاریخی -سلام خداوند بر او باد- و ذوالقرنین همانا کورش کبیر -که خداوند از او راضی باد- است؛ در این دو داستان قرآنی متوالی، ابتدا از یک نبی سپس از بزرگترین ولی امتش سخن رفته است. علاوه بر این، هویت یاجوج و ماجوج و دلیل عدم کشف مکانشان روشن شد. در این هنگام این سوال پیش آمد: آیا امکان داشت کسی در عصر ظهور قرآن بتواند دو داستان اینچنین واقعی را از افسانه ها برداشت کند؟ برای جواب دادن به این سوال، چندی و چونی ماندگاری عناصر فوق الذکر در افسانه ها بررسی شد. نتیجه این بود: این عناصر در حافظه ی تاریخی اقوام مختلف منطقه یا از یاد رفته و یا آشفته گشته، و بازیابی آنها غیر ممکن بود؛ سپس، پس از صدها سال یا بیشتر، در پیکر سالم این دو داستان گرد هم آمدند؛ همچون گرد هم آمدن خاکستر بر باد رفته و استخوان های گم گشته ی مرده ای و جان یافتن دوباره اش، معجزه ای که بدون شک بر صدق نبوت پیامبرمان و سرورمان محمد -خداوند بر او درود و سلام فرستد- دلالت دارد.

موضوع تحقیق و پژوهش حاضر، بررسی اشعار، ملک الشعرا قاضی رکن الدین محمد بن سعد بن هبه الله بن دعویدار قمی متخلص به داعی شاعرذواللسانین سده ی ششم و اوائل سده ی هفتم هجری است که به دو زبان عربی و پارسی استادانه شعر سروده است بررسی توانایی عروضی رکن الدین دعویدار، بسامد بالای بحور مورد استفاده در اشعار عربی و اشعار فارسی شاعر و تعیین اوزان شعری دیوان و وجوه اشتراک و افتراق اشعار از لحاظ عروضی و بحور مورد استفاده در اشعار عربی و فارسی شاعر و نحوه به کارگیری بحور مشترک در هر دو زبان و نیز بررسی بحور عروضی مختص به زبان عربی در اشعار فارسی و نیز بحور عروضی مختص به فارسی در اشعار عربی شاعر بحث پژوهش حاضر است.

زبان مهم ترین ابزار ارتباط میان انسان ها برای بیان مفاهیم ذهنی است؛ از طرف دیگر هر زبانی دارای اسالیب معناشناسی خاص خود است که با گزینش کلمات در ساختار جمله و دخل و تصرف در آنها بر روح و جان شنونده اثر می گذارد. درک بخشی از دقایق علمی در هر زبان، در گرو فهم دقیق ساختارهای دستوری آن است. بلاغت و نحو دو بخش در زبان و ادبیات عربی هستند که به علت شباهت هایی که به یکدیگر دارند مشتبه می شوند. مهمترین تفاوت نحو و بلاغت در ساختار لفظی و معنوی جمله ها است. به این معنی که نحو به ساختار لفظی و ترکیبی جمله ها توجه دارد و بلاغت به ساختار معنوی آن مطابق با مقتضای حال مخاطب می پردازد و دیگر تفاوت های آن دو از این نقطه نظر نشات می گیرد. نحو یکی از سرفصل های مهم در رشته ی زبان و ادبیات عربی می باشد. و بلاغت یکی از علوم مشترک بشری است که در گذر تاریخ، مورد توجّه تمامی ملّت ها بوده است و یکی از شاخه های بلاغت، معانی است. علم معانی از مطابقت کلام با مقتضای حال سخن می گوید. دانش معانی، فنّ زیبا و موثر سخن گفتن است. نحو و فنون بلاغت از دیرباز و زمانی که به صورت یک علم مدون گردید، تاکنون به عنوان یک مجموعه اصول تغییر ناپذیر و دست نخورده باقی ماند و تا قرن معاصر با حوادث و تغییر و تحولات جهانی کمتر همراه و همگام گردیده است. بحث اطلاق و تقیید از جمله مسائل مهمی است که در نحو و بلاغت به آن توجه شده است. در میان نحویان ابن عقیل از جمله کسانی است که به شرح الفیه ابن مالک به این مورد پرداخته است. از بلاغیان هم حبنکه المیدانی به شکل عالمانه از آن سخن به میان آورده است. این پایان نامه هم در یک فصل کامل مبحث اطلاق و تقیید را مورد بررسی قرار داده است. اطلاق نحوی مواردی همچون: مبتدا، خبر، فعل معلوم، فاعل، فعل مجهول، نائب فاعل و تقیید نحوی مواردی از جمله : نواسخ« افعال ناقصه ، افغال مقاربه و ....»، مفاعیل خمسه« مفعول به، مفعول مطلق و... »، حال، و .... بررسی شده است. در اطلاق بلاغی به مواردی همچون: مسندالیه، مسند و تقیید بلاغی به مواردی از قبیل: نواسخ« افعال ناقصه ، افغال مقاربه و ....»، مفاعیل خمسه« مفعول به، مفعول مطلق و... »، حال، و .... بحث شده است. نحو در اصل برای اغراض اصلی عبارت می آید، ولی علم بلاغت از اغراض اصلی خود خارج شده و مجازا در اغراض دیگر به کار می-رود. نگارنده در پژوهش حاضر، کوشیده ا

شخصیت والا پیامبراکرم(ص) به عنوان پرچمدار رسالت الهی همواره کانون مضمون آفرینی و تصویر سازی شاعران عرب و فارس بوده است. این نور پاک زندگانی عقلانی بشر را برای همیشه منورگردانید، و ایشان بهترین مخلوق و دلیل وجود خلقت است و بر همه ی پیامبران فضل و برتری دارد و مدح پیامبر(ص)، همواره در طول تاریخ از موضوعاتی است که مورد توجه و ستایش شاعران صاحب ذوق ادب فارسی و عربی زبان قرار گرفته است؛ و شاعران بنابر ارادت خود به خاندان عصمت و طهارت زبان به مدح آن بزرگواران گشوده اند و با زندگی فردی و اجتماعی تمام مسلمانان گره خورده است به گونه ای که اکثر شاعران دیوان اشعار خود را با مدح این بزرگواران آغاز کرده اند. علامه الجشی یکی از برجسته ترین شاعران معاصر و از علمای بزرگ تشیع است که با آثار منظوم و منثور خود در زمینه های مختلف دینی، آثاری را به جای گذاشته است، در زمینه شعر و ادبیات، سروده هایی را با ذوق و قریحه ناب خود با الگو برداری و تاثیرپذیری از احادیث و روایات تاریخی در وصف پیامبراکرم(ص) و ائمه اطهار(ع) ماندگار ساخته است. این سروده ها شامل مضامینی هم چون: حقیقت محمدی، میلاد پیامبراکرم(ص)، معراج پیامبراکرم(ص)، شفاعت پیامبر اکرم(ص)، برتری پیامبر بر سایر پیامبران، خاتمیت ایشان، شان و منزلت ایشان، مدح اهل بیت(ع)، فضیلت های اخلاقی پیامبر(ص) و در آخر علاوه بر مدح پیامبر(ص) اشعاری در رثای ایشان سروده است و سروش اصفهانی هم یکی دیگر از شاعران بزرگ دوره ی قاجار از پیروان سبک خراسانی است، که دیوان او شامل قصیده، مسمط، مثنوی و ترکیب بند می باشد، که نزدیک به دو هزار بیت از قصاید او در مدایح و مناقب پیامبراکرم(ص) و ائمه معصومین(ع) سروده شده است. تاثیر آیات و روایات در شعر سروش مخصوصاً در مدایحش فراوان دیده می شود، و اصلی ترین مفاهیم و مضامینی که در مدایح نبوی سروش اصفهانی مطرح شده اند عبارتند از: حقیقت محمدی، میلاد پیامبر، معراج پیامبر، خاتمیت پیامبر، برتری بر سایر پیامبران، معجزات، تولی و تبری، جنگ-های پیامبر(ص)و... اشعاری سروده است. در این پژوهش به صورت توصیفی- تحلیلی به بررسی مضامین و مفاهیم مدایح نبوی دو شاعر، و وجوه اشتراک و افتراق مدایح دو شاعر پرداخته شده است.

رئالیسم مکتبی ادبی که در قرن نوزدهم در فرانسه به وجود آمد که هدف آن بیان واقعیات و نگاهی واقع بینانه نسبت به مسائل و مشکلات طبقات فرو دست و محروم جامعه در قالب رمان است. توفیق الحکیم از جمله نویسندگان مشهور و نام آور مصری است که به این مکتب توجه نشان داده و در برخی از آثار خود اتفاقاتی را که در زمان حیاتش رخ داده، منعکس نموده است. وی در سال 1927 به عنوان دادستان در مصر و روستا های اطراف مشغول به کار شد و این فرصت به او دست داد تا از نزدیک در جریان روند دادرسی و رفتار سیستم اداری در قبال مردم، قرار گیرد. مشاهده تخلفات وسیع اداری و قضایی و نیز تاثیر سلبی آن ها بر زندگی مردم، سبب ایجاد تلنگری شد تا با یک دید رئالیستی و با هدف انتقاد از وضع موجود و نیز در جهت تلاش برای رفع و اصلاح آن ها، به نوشتن رمان یومیات نائب فی الاریاف روی آورد که در آن خاطرات روزانه توفیق الحکیم در هنگام تصدی پست دادستانی منعکس شده است. در این تحقیق که بر اساس شیوه توصیفی- تحلیلی و با رویکرد نقد رئالیستی رمان به رشته تحریر در آمده، تلاش بر این است که ویژگی های واقع گرایانه این رمان و نمودهای آن مورد بررسی و تحلیل قرار داده شود. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که این رمان در زمره رمان های رئالیستی قرار دارد و ویژگی های مکتب رئالیسم در آن به چشم می خورد؛ علاوه بر آن، برجسته ترین گونه های رئالیسم به کار برده شده در این اثر عبارتند از رئالیسم اجتماعی، رئالیسم انتقادی و رئالیسم سیاسی که هر کدام دارای نمودهای متعددی هستند.

إنَّ الإیرانیّین بعد إسلامهم ادّوا دوراً هامّاً فی بناء اساس العلوم العربیّه وخاصّه علمی النحو والصَّرف فی القرن الاوّل للهجره بهدف تعلیم لغه القرآن. فما اکتفوا ببناء حجر اساسها فقط، بل طوّروه وفصّلوا ابوابه ومهّدوا الطّریق لتعلیمه بالتّلخیص والاختصار والّفوا آثاراً قیّمه فیه حتّی قیل: «فُتِحَ النَّحوُ بفارس وختم النّحو بفارس». بعد الإطاله المملّه فی هذا العلم من جانب البصریّین والکوفیّین سلک المتاخّرون فی طریق الاختصار باصوله وإفراغه فی القالب المنظوم وادلی العلماء الإیرانیّون دلوهم فی هذا النّوع بوضع الاراجیز والقصائد النحویّه لتعلّم قواعد العربیّه واخلفوا لنا ذخائر من الشّعر التعلیمیّ. کتاب «کشف المقاصد فی شرح نجم القواعد» یعتبر من المحاولات اللسانیّه التّعلیمیّه الممتازه للعالم والشاعر الإیرانیّ الکردیّ سیّد عبدالله الحسینیّ الکلجینیّ البلبریّ. اهدی به شرح ارجوزه جدیده رائعه إلی النحو العربیّ. علی الرغم من اهمیّته لم یوفَ حقُّهُ من الدراسه ولم یطبع حتّی الآن. یهدف هذا البحث إلی تعریف الکتاب بتقدیم ترجمه لحیاته وذکر مولّفاته ومقامه العلمی. مستخدماً المنهج الوصفیّ- التّحلیلیّ فی تتبُّع حیاه المولِّف وخصائص کتابه.

مطالعات سبک شناسی، شیوه ای نو برای پی بردن به زیبایی های هنری و ادبی در لابلای معانی نهفته در متون ادبی می باشد. در واقع این مطالعات در نتیجه ی تحقیقات جدید نقدشناسی و زبان شناسی معاصر بنیان شده است و متون ادبی را با روش های متنوع، متمایز و منحصر به فرد بررسی می کند. از میان انواع بررسی های سبک شناسی؛ سبک شناسی ساختارگرا در صدد بررسی کل سیستم و مطالعه ی آن برای شناخت و تحلیل متن ادبی است و بر اساس آن یک اثر ادبی در سه سطح زبانی، ادبی و فکری مطالعه می شود تا ارتباط میان سطوح به شناخت کامل تر اثر منجر گردد. قرآن کریم همان طور که از بلاغت تصاویر و زیبایی ترکیبات، ساختار منظم و غنای موسیقایی آن پیداست، بستری گسترده و بی نهایت برای محققان و ادبای فصاحت و بلاغت از همان قرون اولیه اسلامی گشته است و حاصل آن مطالعات بسیاری روی اعجاز قرآن می باشد. سبک شناسی به عنوان دانشی نوین در راستای مطالعات خود، متن قرآن را به عنوان یک اثر ادبی ممتاز و منحصر به فرد مورد توجه ویژه ی خود قرار داده است و سوره-های بسیاری در تحقیقات سبک شناسی به صورت کتاب، پایان نامه و مقاله بررسی شده است. در این تحقیق، سوره زمر، بر اساس شیوه تحلیلی-توصیفی و با رویکرد سبک شناسی ساختارگرا مد نظر قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که این سوره، از نظر آوا و موسیقی، صرف، واژگان و معناشناسی با محتوای مکی سوره، با تاکید بر مفاهیم توحیدی و اعتقادی و در فضای انتزاعی و ذهنی حاکم بر سوره، کاملا انسجام دارد. به لحاظ ساختاری و نحوی نیز، این نتیجه حاصل شد که درک محتوا و معنای کل سوره بسته به درک تک تک اجزاء، جملات و آیات سوره است. همچنین در بررسی سطح بلاغی، مضامین تشبیهات و استعارات با فضای سوره هماهنگ است.

ادبیات تطبیقی از پایه های نقد جدید ادبی به شمار می آید که زمینه را برای مقایسه زبان و ادبیات سایر ملیت های مختلف فراهم کرده است و آن را در معرض افکار و اندیشه ها قرار می دهد. یکی از اوزان مورد استفاده در قالب شعری، بحر رمل مسدس محذوف بوده است. رودکی در کلیله و دمنه و مولانا در مثنوی از یان بحر استفاده کرده اند.

به طور نا خود آگاه ذهن آدمی همیشه در کاوش زیبایی است؛ که زیبایی شناسی در ادبیات، به طور کلی عاملی است جهت کشف زیبایی های نهفته است. اسرار زیبایی گاهی با انتقال از یک معنا به معنای شگرف دیگر است که این انتقال با آرایه ی استعاره می تواند محقق شود. این پژوهش سعی بر این داشت تا با بررسی اشعار احمد مطر از دریچه ی زیبایی شناسی استعاره ، زیبایی نهفته در ابیات آن را آشکار سازد؛ بنابراین تحقیق به عمل آمده، با استفاده از روش کتابخانه ای و روش توصیفی - تحلیلی در 4 دیوان از اشعار این شاعر را بررسی کرد. شاهد مثال های آن به صورت تصادفی انتخاب و بررسی شدند. نتایج حاصل این بود که یکی از اساسی ترین عوامل جذابیت شعرهای او نوع نگرش وی به واقعیتهای تلخ جامعه است. او با ساده ترین و در عین حال زیباترین تعابیر، تصاویری را منتقل می کند که مخاطب را از شدت شگفت، به انقلابی درونی و عظیم وا می دارد. در نهایت به صورت کلی، این نتیجه دریافت شد که اشعار احمد مطر از فن استعاره برای بیان مقاصد خود کاربردی ماهرانه داشته است، به طوری که شدت تاثیر تعابیر استعاری وی در خواننده کششی جهت همراهی با ادامه ی سخن ایجاد می کند. او با استفاده از تشبیهات ملموس قریب به واقعی و همزمان آمیخته با خیال، استعاره های خود را جذاب جلوه داد؛ بنابراین نتیجه ی کلی این بررسی این بود که استفاده از روش تحلیلی–توصیفی جهت کشف زیبایی تعبیرات استعاره در محتوای اشعار شعرا می تواند یکی روش های مناسبی باشند تا رازی از رازهای جذابیت بیان آن ها پی ببرد.

شعر و ادب از دیر باز با صور خیال درآمیخته و آسنا بوده است. مجموعه تصاویر حاصل از انواع صور خیال که شامل استعاره، تشبیه، مجاز و کنایه است در همه سبک های شعری کهن و معاصر پیدایی بالایی دارد و در دیوان هر شاعر بیانگر لحظه هایی است که با جهان درونی او سر و کار دارد. بلند الحیدری از شاعران بنام ادبیات معاصر عرب بوده که براستی در همه حوزه های صور خیال ید طولایی داشته است. پژوهش در مسائل بیانی و صور بلاغی اشعار وی ما را به توانایی های او در خلق و پردازش انواع صور خیال و سهم وی در نوآوری های شاعرانه آگاه می کند. این رساله بر آن است تا هر یک از مسائل صور خیال در دیوان این شاعر را با ارائه شواهدی از اشعار وی تشریح کند. نگارنده پس از مطالعه دیوان اشعار بلند الحیدری و استخراج ابیاتی که صور خیال در آنها بوه به تحلیل و تشریح آن ها پرداخته است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که استعاره مکنیه تخییلیه بیشترین میزان کاربرد را در اشعار وی داشته است.

رمانتیسم اساساً پدیده ای اروپایی است که در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم در اروپا به وجود آمد و خاستگاه اولیه ی این جنبش ادبی آلمان بود. آن ها معتقد بودند که شعر باید وحدت موضوع ارگانیک داشته باش. رمانتیسم معولاً در باب مکان ها و مناظری سخن می گوید که تخیل را برمی انگیزد و احساس به معنای وسیع آن را جایگزین خرد کرده است. از ویژگی های عمده ی این مکتب: احساس گرایی، درون نگری، آزادی خواهی، قهرمان پروری و ... می باشد. در تعریف رمانتیک بیشت تر بر انواع فرا رمانتیک ها چون فرار به رویا، گذشته، سرزمین های دور دست و تخیل تکیه می شود. این مکتب ادبی هنگامی که در کشورهای اروپایی روبه افول نهاد، یعنی در اوایل قرن بیستم به کشورهای عربی راه یافت و در ادبیات عربی ابتدا به صورت ترجمه ی آثار اروپاییان و بعدها در شعر عربی نیز نمود پیدا کرد و تعارض میان شکل و محتوای شعر عربی را از میان برد. پژوهش حاضر برآن است که ویژگی های شعر رمانتیکی را در اشعار ملک عبدالعزیز و مهیندخت معتمدی بررسی و جست و جو نماید. چارچوب پژوهش نیز برپایه ی چهار دیوان ملک عبدالعزیز به نام های: اغانی الصبا، قال السماء، بحر الصمت وتلمی قلب الاشیاء؛ و دو دیوان مهیندخت یعنی: دریای اشک و گل های آبیدر می باشد. شیوه ی پژوهش نیز توصیفی-تحلیلی براساس مکتب رمانتیک می باشد. در پایان می توان گفت که مضامین رمانتیکی چون غم و اندوه، عشق و طبیعت در شعر دو شاعر بیشتر نمود و ظهور پیدا کرد.

شتاخت معنا و محتوای قرآن کریم از همان دوران حیات پیامبر گرامی آغاز شد. واژگان قرآن دربردارنده معانی وسیعی است که انسان هر برا در آن به تفکر و کنکاش می پردازد، به معانی عمیق تری دست می یابد. تا کنون تلاش های وسیعی در فهم معنای آیات قرآن صورت گرفته است که یکی از این روش ها و پدیده ها پدیده چند معنایی الفاظ قرآن کریم است که در حدود قرن سوم هجری در میان محققان مطرح شد. چند معنایی یعنی این که واژه ای دارای چند معنا است که در آن واحد همه آن معانی در متن قابل تقدیر خواهد بود و می توان متن را بر آن حمل نمود. جزء 29 قرآن کریم دارای 11 سوره مکی است که عمدتا مشتمل بر موضوعات عقیدتی هستند. در این سوره ها 70 واژه چند معنا به چشم می خورد که هدف از این پژوهش تلاش در جهت تبیین آن ها و بررسی معانی متعدد آن در سوره های این جزء است. در این تحقیق حدود 35 تفسیر مختلف مورد بررسی قرار گرفت تا بر اساس آن ها بتوان معانی متفاوت ایُن واژه ها را استنباط و دریافت نمود. روش تحقیق در این پژوهش توصیفی-تحلیلی است و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای با ابزار فیش برداری است. نتایج نشان می دهد که در بعضی از تفاسیر به تمام معانی متفاوت واژه چند معنا پرداخته شده و همه آن ها بررسی شده اند در حالی که در تفاسیر دیگر فقط به چند نمونه از معانی اشاره شده است.

در این پایان نامه بر اساس نظریه نشانه شناختی اجتماعی دو رمان اصل و فصل از سحر خلیفه و ذاکره الجسد اثر احلام مستغانمی مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد. نتایج این پژوهش حاکی از این است که زبان نویسندگاان در این دو رمان تا حد زیادی زبانی زنانه است و استفاده از واژگان و ترکیبات مخصوص زنان به طور چشمگیری خود نمایی می کند. نویسندگان در مواردی آگاهانه و در مواردی دیگر به شکل ناخود آگاه از کلمات و ترکیباتی استفاده کرده اند که بیشتر زنانه است. این پایان نامه با تبعیت از الگوی نشانه شناختی اجتماعی و در سه سطح واژگانی نحوی و معنایی دو اثر بارز از دو نویسنده مشهور عرب را مورد مطالعه قرار داده است.

ظهور علم روان شناسی پدیده ای مفید و حائز اهمیت است که در جای جای حیات امروز به نحوی حضور خود را نشان می دهد. از جمله مقوله هایی که در روان شناسی نوین بدان پرداخته شده، تحلیل رنگ در آثار هنرمندان و ادیبان جهت کشف زوایای درون آنان است. هنرمندان و ادیبان جزء افرادی هستند که با آثار خود دست به آشکارسازی امور می زنند، و اثری همچون شعر، آیینه ی منعکس کننده ی درون شاعر است. غاده السمان یکی ازشاعران معاصر عرب به شمار می آید که با زبانی صریح و جسور نگرانی ها، آرزوها، اوضاع کنونی زن و مرد عرب، روحیات و عواطف شخصی خویش را در قالب شعر بیان می کند. هدف این پژوهش واکاوی و شناخت احوال دورنی غاده با روش تحلیل رنگ های به کار رفته در اشعار وی است. با استفاده از شیوه توصیفی- تحلیلی، اشعار این هنرمند در دو دیوان «عاشقه فی محبره» و «الابدیه لحظه حب» مورد بررسی قرار گرفته است. بر اساس این تحلیل هر گاه غاده به وصف دوران کودکی و گذشته بیروت می پردازد، شعرش دارای تنوعی از رنگ ها است؛ اما در بقیه دیوان رنگ سیاه و سفید بسیار به کار رفته است. در دنیای کنونی شاعر که ترکیبی از زندگی در دنیای رنگارنگ اما بی جان پاریس و نیز وضعیت جنگ زده بیروت است، سیاهی رنگ غالب فضای اندیشه غاده است. مفاهیمی چون سردی، ویرانی، کوری، تاریکی درون، حضورشب، غبار اندوه به سبب جنگ بیروت، با رنگ سیاه در دیوان شاعر نقش بسته است و رنگ های دیگر برای بیان آرزوهای دست نایافتنی به کار گرفته شده اند. از آن جایی که رنگ سیاه بالاترین بسامد را دارد، می-توان گفت که تنهایی و اندوه و سیاهی فضای غالب بر روحیه و شخصیت ایشان است.

تامل و تامل گرایی به عنوان تفکر عمیق یکی از ویژگی های ادبیات مهجر است و میخائیل نعیمه ادیب مشهور عرب در مهجر شمالی و یکی ار بنیان گذاران "انجمن قلم" در آمریکا، شناخته شده و بیش از دیگران این مسئله و موضوعات مربوط به آن از جمله: تامل در هستی، طبیعت، مرگ و زندگی را منعکس کرده است. دیوان شعر وی و نیز آثار متنوع نثری او متضمن تاملات عمیق اوست. تقریبا بر همه ی آثار و تالیفات او اندیشه های صوفیانه و عقیده ی وحدت وجود سایه افکنده است. او همچنین به تامل در طبیعت می پردازد به گونه ای که طبیعت و هستی را وسیله ی ارتقا ی انسان، رسیدن به معرفت الهی و شناخت خود و هدف و از خلقت می داند؛ و همچون فیلسوفی دوراندیش به تامل در مرگ و زندگی می پردازد. او به قضیه ی نفس نیز پرداخته و به بقای روح پس از مرگ جسد معتقد است. این پایان نامه به تحلیل تاملات میخائیل نعیمه در مقوله های، وحدت وجود، مرگ و زندگی، قضیه ی نفس، تقمص و طبیعت می پردازد و نشان می دهد که نعیمه، بر اساس اعتقاداتش به وحدت وجود خداوند را در تمام وجود و مظاهر آن می بیند. طبیعت در ادبیات او الهام گر وحدت وجود و تناسخ است.

پژوهش حاضر بر آن است که تکنیک های سوررئالیستی را در شعر علی احمد سعید معروف به ادونیس بررسی و جست و جو نماید. چارچوب پژوهش بر پایه بررسی هشت دیوان شعری او است که عبارتند از: قصائد اولی- اوراق فی الریح- اغانی مهیار الدمشقی- کتاب التحولات و الهجره فی اقالیم النهار و اللیل- المسرح و المرایا- مفرد بصیغه جمع- هذا هو اسمی و کتاب الحصار.

ادبیات تطبیقی از پایه های نقد جدید ادبی به شمار می آید که زمینه را برای خروج ادبیات بومی از انزوا و عزلت فراهم کرده و آن را در معرض افکار و اندیشه ها قرار می دهد. غزل یکی از انواع شعر غنایی است که مضمون عشق در آن به گونه ای بارز، به کارگرفته شده است. هیچ پدیده یا اثر ارزشمند علمی و ادبی و صنعتی و ... پدید نیامده است، مگر اینکه پای عشق در میان بوده باشد. عشق نیز در زندگی نازک الملائکه و نیما یوشیج جریان داشته و هر کدام به نوعی از این نیروی خلاقه خداوند بهره می برند. نازک که در تب و تاب عشق مجازیش است وقتی درک می کند که روحش با این عشق آرامش نمی یابد به عشق حقیقی رو می آورد. نیما نیز با دو عشق شکست خورده که در عین حال عشق باعث پیشرفتش می شود به شعر و شاعری و هنر روی می آورد و عشق به حق و حقیقت در وجودش جریان می یابد. در تحقیق حاضر تلاش بر این است تا با به کارگیری شیوه تحلیل محتوا با رویکرد ادبیات تطبیقی مضامین عشق را در اشعار این دو شاعر بررسی نمود. نتایج نشان می دهد که موضوع عشق در شعر دو شاعر شباهت های فراوانی با هم دارد. در اشعار آنان، علاوه بر عشق مجازی و عشق حقیقی، عشق به طبیعت، همنوع دوستی، و عشق به وطن به صورت بارز وجود دارد.

می توان تاریخ پیدایش اختلاف نظر در بین انسانها نسبت به مسائل را آغاز خلقت انسان دانست. چرا که انسان دارای قدرت تعقل و به تبع آن قدرت تجزیه و تحلیل است و در مورد مسائلی که پیش رویش قرار می گیرد؛ پس از شهود و بررسی، به بیان استنباط خود می پردازد. پس با توجه به تفاوت در تحلیل داده ها از جانب هر فرد خاص و یا تفاوت داده ها و اطلاعاتی که در اختیار هر فرد قرار دارد؛ می تواند نوع استنباط نیز متفاوت باشد و این مساله پس از خلقت بشر و در سطح تحلیل بشر اولیه بوجود آمده و تا به امروز و نسبت به مسائل جدید و نوین ادامه دارد. در این میان مسائل فقهی و احکام مربوط به آن نیز از این قاعده مستثنی نیست. چرا که داده ها و اطلاعاتی که در اختیار فقیه قرار می گیرد تا با تحلیل آن به استنباطی دقیق رسیده و در نهایت حکمی فقهی را صادر نماید. این اطلاعات شامل آیات قرآن و احادیث پیامبر و سخنان بزرگان صدر اسلام است و طبیعی به نظر می رسد که برداشت فقهاء از این سخنان متفاوت بوده و در نتیجه احکامی متفاوت صادر شود در این میان یکی از مسائلی که باعث ایجاد این اختلاف برداشت گردیده، قواعد آن زبانی است که این متون بدان تکلم و یا مکتوب گشته است. زبان عربی نیز به عنوان زبانی که متون دین اسلام بدان تدوین شده است؛ دارای مجموعه ای از قواعد و مقررات زبانی مدون و مشخص بوده که به بخشی از آن علم نحو و یا قواعد نحو گفته می شود. این علم که دارای چهارچوب و شاکله ی واحد و مشخصی است؛ در فروع خود به دلیل تنوع در اسلوب تکلم به آن در مناطق مختلف و برخی مسائل علمی دیگر متفاوت است. لذا تفاوت در این قواعد خود می تواند به تفاوت در استنباط از متونی منجر شود که با این زبان مکتوب گشته است و اینجاست که علم نحو و اختلافات موجود در آن نقشی کلیدی در استنباط احکام فقهی برگرفته از متون عربی را ایفا می کند. ما در این تحقیق می خواهیم با بیان نمونه هایی از تاثیر نحو بر فقه و تحلیل و شرح آن، کاربرد مهم و اساسی نحو در استنباط احکام فقهی را واکاوی نماییم امید است روزنه ای برای درک بهتر از اختلاف در مسائلی اینچنین باشد.

اصطلاح اغتراب دارای مفاهیم و مدلولات فراوانی است. به طوری که اندیشمندان عرصه علوم انسانی تعریف های متفاوتی از آن ارائه داده اند. احساس غربت به طور عمدی یا ناخودآگاه بر رفتار و گفتار افراد غربت زده تاثیر می گذارد، به ویژه اگر این افراد از گروه هنرمندان و شاعران باشند. تاریخ ادبیات عربی مملو از نمونه های فراوان غربت زدگی و جامعه گریزی است از جمله این افراد ایلیا ابوماضی شاعر مهجر و برجسته عرب می باشد. او در اشعارش مضامین زیادی را از شعر غربت سروده و توانسته است نام خویش را به عنو.ان شاعری غربت سرا در تاریخ ادبیات عربی ثبت نماید. همین مساله انگیزه ای شد تا در این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای متن و ابزار کتابخانه ای به بررسی پدیده اغتراب در شعر این شاعر پرداخته شود.

از آغاز پیدایش عرفان نظری به عنوان دانشی مستقل، تفسیر عرفانی نیز در کنار سایر مشرب های تفسیری، پا به عرصه وجود گذاشته است. در این شیوه ی تفسیری، مفسر همواره می کوشد تا بر اساس مبانی عرفانی که خود به آن پایبند است، آیه های قرآن را تاویل نماید و بر این اساس دیدگاه های گوناگونی در میان مفسران عارف پدید آمده است. دو تفسیر لطایف الإشارات و روح البیان به زبان عربی و کشف الاسرار و عده الابرار به زبان فارسی از جمله مهم ترین تفسیرهای عرفانی به شمار می آیند که همواره مورد توجه علاقمندان عرفان نظری و پژوهش گران این عرصه بوده است. ابو القاسم عبدالکریم ابن هوازن قشیری (376-464) که خود از اصحاب معرفت به شمار می آید، در تفسیر خود به بیان مبانی تصوف و عرفان و سیر و سلوک پرداخته است و سعی کرده در تفسیر هر آیه، اشارات عرفانی را به صورت اجمالی بیان نماید. طبیعی است که چنین مفسری هر آیه از قرآن کریم را – اعم از آنکه مربوط به احکام، عقاید، داستان های پیامبران، وعد و وعید و ... باشد – در چارچوب مبانی خاص خود مورد بررسی قرار می دهد. اسماعیل حقی بروسوی (1063-1137 ق) نیز، با وجود این که از مفسران متاخر محسوب می شود، چنین شیوه ای را دنبال می کند. وی هرچند در تفسیر خود، روح البیان، بیشتر ناقل سخنان صوفیه به حساب می آید و در تفسیر آیات قرآن مرتب به کلمات و اقوال عارفان و شاعران فارس و عرب اشاره می کند، اما مشرب و شیوه به خصوصش را می توان در لابلای تفسیرش جستجو کرد. تفسیر کشف الاسرار میبدی (متوفی570 ق) نیز از جمله تفاسیر عرفانی در زبان فارسی به شمار می آید که تاویلات و اشارات گوناگون عرفانی و اقوال و نظرات مختلف عارفان مسلمان در آن به وفور دیده می شود و در این زمینه می توان آن را در ردیف تفسیرهای درجه اول عرفان اسلامی به شمار آورد.

نجیب محفوظ از داستان نویسان برجسته ی معاصرجهان عرب است، وی آثار زیادی در زمینه ی داستان به ادبیات عرب عرضه کرده است. رمان ثرثره فوق النیل یکی از جمله این آثار است؛ این رمان محتوایی سیاسی، اجتماعی دارد. او با توجه به شرایط زمانه؛ واقعیت مصر را با حالتی رمزگونه و در زیر پوشش الفاظ بیان نموده است. ساختار و مضمون این رمان در این رساله مورد بررسی و تحلیل قرار گرفته است.

این پایان نامه به موضوع بدبینی در شعر فوزی معلوف می پردازد وی یکی از شاعران مهجر جنوبی است که به برزیل مهاجرت کرده و دیوانش سرشار از افکار بدبینانه است. بارزترین افکار بد بینانه او در قصیده شعله العذاب نمود پیدا کرده است. پژوهشگر در صدد بیان علل و عواملی است که منجر به چنین افکاری شده است. موارد زیر از جمله عواملی است که می توانسته موجبات بوجود آمدن بدبینی در شعر او باشد، آشنایی با مکتب رمانتیسم، آشنایی با آرا و افکار ابو العلا المعری و تاثیر پذیری از آنها چرا که فلسفه معری بر اساس بدبینی نسبت به هستی شکل گرفته است،وی بخاطر جسارت و صراحت بیشترین تاثیر را بر شاعران بعد از خود داشته است. بی تردید بیماری فوزی معلوف در بدبینی او نقش داشته است حتی برخی از قصاید خود را در بستر بیماری سروده است.

احمد شوقی بحق امیر الشعراء عصر معاصر عرب واز تجدیدکنندگان اسلوب مختلف شعری و از طلایه دران مکتب جدید کلاسیک است.او شاعر انسان واحساس وعاطفه ومولد تجربه های فراوان با تکیه بر استعداد های فطری است که به سبب اسلوب فنی فراوان در اشعار و نمایش نامه هایش مانند نگینی زرین بر هرم ادبیات معاصر عربی می درخشد.(عبدالمجید،5:1119) شوقی دارای آثاری فراوان واشعاری زیبا ودلنشین در زمینه نظم ونثر می باشد و از مهم ترین تالیفات او دیوانش «الشوقیات» در چهار جلد بزرگ می باشد ونام آور بودن او در میان ادبا وشاعران مصری بیشتر به خاطر آثار منظوم اوست .اشعار او ساده وروان ،در عین حال تفکر برانگیز است.او در اشعار سیاسی و اجتماعی خود برای رفع نقص ها و کاستی های سیاسی ،اجتماعی ،اقتصادی واخلاقی جامعه مصر،اشعار اجتماعی و سیاسی خود را که مبنای آن تفکر انتقادی است در قالب طنز با زبانی غیر مستقیم بیان می کند. ازآنجا که مقوله طنز در اشعار سیاسی و اجتماعی شوقی بیشتر نمود پیدا کرده است،بیدارگری و آگاه کردن افکار عمومی نسبت به مفاسد و معایب موجود در جامعه، و رشد و تکامل شعور اجتماعی در راستای فضیلت های اخلاقی و انسانی ممکن است اهدافی باشد که شوقی در اشعار خود به دنبال آن بوده است. با توجه به قدیمی و گسترده بودن هنر طنز در میان ادیبان وشاعران در قرون مختلف ادبی ،پژوهش های ارزشمند و جاودانه ای درباره این گونه غنی در ادبیات عرب به ثمر رسیده است اما یکی از موضوعاتی که در ادبیات عربی کمتر مورد توجه قرار گرفته است«ادبیات طنز»است ،بر همین اساس پژوهش درباره طنزپردازی و فکاهه گویی در شعر شاعران عرب زبان مخصوصا در دانشگاههای ایران کمتر به چشم می -خورد ودر این میان خلای در زمینه پژوهش در آثار شاعران عرب زبان احساس می شود. احمدشوقی نیز از شاعرانی است که با وجود گستردگی دامنه ی طنز و فکاهه در اشعارش ،پژوهش های چندانی به صورت تخصصی در آثار این شاعر به نحوی که اهداف و معیارها و انگیزه های روی آوردن این شاعررا به طنز پردازی مورد بررسی قرار دهد صورت نگرفته است. پژوهش حاضر درصدد بررسی دقیق و موشکافانه ی اشعار احمد شوقی در زمینه طنز پردازی می باشد و در عین حال تلاش دارد اهداف و انگیزه ها و زمینه هایی که بستر کار شاعردر طنز پردازی بوده مورد بررسی قرار دهد .

داستان کوتاه در ادبیات معاصر عرب به عنوان مهمترین نوع ادبی بعد از شعر و رمان ظهور و گسترش یافت و همگام با شعر و رمان به صورت زیبا و هنرمندانه به تعبیر همه جانبه در مورد هستی و انسان می پردازد و نجیب محفوظ نویسنده و ادیب مصری در رشد و شکوفایی این فن نقش بسزایی داشته است. و یکی از ویژگی های داستان کوتاه داشتن پیرنگ است که نجیب محفوظ از آن در مجموعه داستان "الشیطان یعظ " در جهت دهی به داستان و انتقال جهان بینی به خواننده استفاده کرده است و احساسات آشفته را طبقه بندی کرده و به کشمکش های داستان منطق وجودی بخشیده است و هماهنگی را عناصر داستان ایجاد کرده است که در غیر این صورت داستان دچار بی تصمیمی و بی هدفی می شود و به سوی حکایت و حدیث و اسطوره و افسانه می رود. در این تحقیق ابتدا داستان به صورت پیرنگ (علت و معلولی) نوشته شده است و بعد از آن به تطبیق داستان با انواع پیرنگ پرداخته شده و نوع پیرنگ های به کار گرفته در این داستان ها مشخص شده است و بعد از آن بحث ایرادات پیرنگی بررسی شده است در آخر به عناصرساختاری پیرنگ داستان ها پرداخته شده است. پیرنگ و عناصرآن در این مجموعه داستان به نحو شایسته ای در خدمت درون مایه داستان ها می-باشد و توجه به این عناصر سبب شده که قضایا منطقی و قابل باور درمیان داستان باشند و هر حادثه ای دارای علّتی خاص باشد و تصادفی نباشند. در میان عناصر پیرنگی عنصر گره افکنی پر رنگتر از سایر عناصر به ایفای نقش می پردازد زیرا نجیب محفوظ از طریق این عنصر به بیان افکارش می پردازد.

ادبیات تطبیقی در عصر حاضر یکی از مهمترین روش های تحقیقی در ادبـیات جهـانی اسـت و روز به روز شکوفاتر مـیشود. معروف رصافی درگیر مسائل مربوط به کشورهای عربی و بخصوص کشور عراق بوده و ماموستا هه ژار نیز عمر خویش را در راه کُردها و کردستان گذرانیده است. این دو شاعر در یکی از مهم ترین دوره های جهان اسلام و شرق می زیستند که استعمار غرب؛ آمریکا و انگلیس، سعی و کوشش خود را برای سیطره بر شرق به کار می برد و برای رسیدن به این مقصود از هیچ کوششی دریغ نمی کرد. اشعار سیاسی و اجتماعی این دو شاعر به طور عمده مربوط به مسائل جامعه ای بوده است که مورد ظلم و تهاجم بیگانگان و حاکمان نالایق قرار گرفته اند. به این خاطر است که در بیشتر موضوعاتی که سروده اند دارای تفکر و نگرشی مشابه هستند. در این رساله به بررسی تطبیقی اشتراک و اختلاف محتوا و مضمون اشعار سیاسی و اجتماعی معروف رصافی و ماموستا هه ژار بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی(شابه و همانندی) و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه ای پرداخته شده است.

یکی از شیوه های بررسی و نقد متون ادبی، بررسی ارتباط آن با متونی است که پیش از آن نگاشته شده اند. بر اساس این نظریه که تناص یا بینامتنی نامیده می شود، هیچ متنی مستقل نبوده و برآیندی از تاثیر متون دیگر است که به صورت مستقیم یا غیر مستقیم در ذهن نویسنده اثر نموده و متن وی را دستخوش تحول نموده است. این نظریه در اواخر دهه شصت توسط ژولیا کریستیوا با تاثیر پذیری از آرای میخاییل باختین، ارائه شد.ابو اسحاق البیری از جمله شاعران تصوف پیشه ای است که در ادبیات عربی دارای جایگاه خاصی است. وی تا حد زیادی متاثر از ابن نباته مصری بوده و مضامین اشعارش بیشتر دینی و عرفانی است. با در نظر گرفتن این نظریه و با توجه به این مساله که شاعری چون ابو اسحاق البیری، دارای گرایش های عرفانی و دینی قوی است، می توان چنین پیش بینی نمود که ایشان در نگارش اشعار خود متاثر از متون دینی (به ویژه قرآن و حدیث پیامبر و یا روایات صحابه) بوده است. در ضمن پژوهش، این کنش و واکنش بین اشعار و متون دینی بیش از پیش رونمایی شده و میزان این اثر پذیری بر پژوهشگر آشکار می گردد. ابو اسحاق در قالب موضوعات مختلف از مضامین و داستان ها و شخصیت های قرآنی بهره برده است و بر غنای معنوی اشعار خود افزوده است. بهره گیری ایشان از متون ادبی به صورت های مختلف بینامتنی می باشد به عبارت دیگر وی گاهی از نفی کلی (حوار) و گاهی از نفی متوازی (امتصاص) و زمانی از نفی جزئی (اجترار) بهره می گیرد. در این تحقیق با شیوه تحلیل محتوایی متن و با گرایش بررسی رابطه میان دو متن، به این مهم پرداخته شده و در نهایت خواننده را به این نتیجه رهنمون می سازد که ابو اسحاق البیری تا حد فراوانی متاثر از متون دینی بوده و مضامین آن را در دیوان خود منعکس نموده است.

ادبیات عرب در دوران معاصر، رمان را به عنوان نوع جدیدی از انواع ادبی پذیرفته که همگام با شعر و دیگر انواع ادبی، به صورت زیبا و هنرمندانه به تعبیری همه جانبه درباره هستی و انسان می پردازد. ابراهیم نصر الله نویسنده فلسطینی- اردنی متولد 1954 در شهر عمّان است، خانواده او در سال 1948 ار سرزمین خود آواره شده و به اردن کوچ کردند، در آثار او تاثیر پذیری از فلسطین و درد و رنج آوارگان این سرزمین به خوبی مشهود است، رمان « حارس المدینه الضائعه» از جمله آثاری است که او آن را در سبک رئالیسم جادوئی نوشته ودر این اثر از نویسنده مشهور اسپانیایی ژوزه ساراماگو و اثر مشهور او «کوری» الگو برداری کرده و با اثر مشهور امیل حبیبی «المتشائل» بینامتنی داشته است. داستان رمان «حارس المدینه الضائعه» در باره فردی از اهالی عمّان پایتخت اردن می باشد که صبح زود هنگام قصد رفتن به سر کارش را دارد اما با حوادث عجیب و شگفت انگیزی رو به رو می شود که داستان رمان را رقم می زند. سعید شخصیت اصلی داستان با شهر عمّان که خالی از سکنه شده مواجه می شود و سکوت و سکون ماشینها و خیابانها بر ابهام وشک و تردید او می افزاید، نویسنده در این اثر از سبک رئالیسم جادوئی بهره گرفته و قصد دارد بطور ضمنی و تلویحی به غربت و سر گشتگی انسان معاصر اشاره کند. عناصر داستانی در این رمان به نحو شایسته ای تصویر شده و نویسنده از طریق شخصیت اصلی داستان افکارش را بیان می کند و از طریق بهره گیری از شهر عمّان که خالی از بشر شده سعی در بیان سبک مورد نطر خود یعنی رئالیسم جادویی دارد.

یکی از انواع جدید ادبیات در دوره ی معاصر رمان است که امروزه پیشرفت های چشم گیری در میان ملت های مختلف داشته است. نجیب کیلانی یکی از رمان نویسان معاصر عرب است که در این زمینه توانایی های فراوانی از خود نشان داده و با خلق آثاری گرانبها، مجموعه ای از عوامل اجتماعی و دینی و سیاسی را که در طول زندگی خود با آنها برخورد کرده، به شکلی قوی و منسجم در قالب رمان گنجانیده است. رمان «الربیع العاصف» و «عذراء جاکرتا» دو اثر از آثار نجیب کیلانی هستند که با جملاتی ساده و روان اهدافی ارزشمند و والا را دنبال می کنند که عبارتند از تعلیم باورهای اصیل دینی و آگاهی قشر جوان و مسلمان جامعه از فسادها و ظلم های موجود در جامعه. این پژوهش به مطالعه ی عناصر داستانی داستان های نوین و چگونگی کاربرد این عناصر در دو رمان «الربیع العاصف» و «عذراء جاکرتا» اشاره دارد و تمامی عناصر را به صورت مستقل مورد بررسی قرار می دهد، البته قدرت همه ی عناصر در یک سطح نیست بلکه دارای شدت و ضعف هایی می باشند. شخصیت های اصلی و فرعی در هر دو رمان با نشان دادن ایستایی و پویایی و همچنین سادگی و پیچیدگی آن ها به زیبایی بکار گرفته شده است و در پرداخت شخصیت ها از هر دو شیوه ی شخصیت پردازی مستقیم و غیر مستقیم استفاده شده است. پیرنگ هر دو رمان پیرنگ بسته و منسجم است و تمامی ارکان پیرنگ به وضوح در داستان قابل مشاهده است. صحنه های هر دو رمان در موقعیت های مختلف و مطابق با نیاز موضوع و جهت انعکاس واقعیت های اجتماعی مدّ نظر نویسنده است. در هر دو رمان از گفتگوهای درونی و بیرونی استفاده شده است، همچنین توصیفات دو رمان ساده و زبان آن ها فصیح و قابل فهم است. بررسی و توجه به این مسائل میزان موفقیت نویسنده و قدرت و جایگاه او را در ادبیات داستانی معاصر نشان می دهد.

رمان مهم ترین و معروف ترین شکل تبلور یافته ادبی روزگار ماست که با گسترش آن ادبیات، پوشش اشرافی و اختصاصی خود را به دور انداخت و معنای آثار دگرگون شد و به تدریج فرد به نیروی خلاق و زندگی درونی و عاطفی و ویژگی های افراد جوامع مختلف آگاهی یافت، و رمان به این جایگاه نرسید مگر به واسطه ی استفاده درست و به جا از عناصر داستانی که خلق هر رمانی نیازمند چینش دقیق این عناصر است و موفقیت یا عدم موفقیت داستان در گرو میزان هماهنگی و انسجام میان اجزاء و نحوه ی به کارگیری آنها در داستان می باشد که انسجام و پیوند و تسلسل منطقی این اجزاء در عکس العمل خواننده نسبت به داستان و برقراری ارتباط با آن موثر است. توفیق حکیم نویسنده ی معاصر مصر خالق رمان های ماندگاری می باشد که هر یک تصویری از واقعیت های اجتماعی جامعه و به ویژه جامعه ی عرب و مصر که در حقیقت بازگوکننده ی ارزش ها و گرایش های طبقه ی متوسط مصری است، را ترسیم می نماید. یکی از این رمان ها «عصفور من الشرق» که روایتگر صحفه ای از زندگی خود توفیق و به نوعی یادداشت های روزانه ی وی در پاریس است بیانی از تقابل دو فرهنگ شرق و غرب است و در سال 1938 به رشته ی تحریر در آمد. این پژوهش ابتدا به بیان تعریفی از رمان، انواع و عناصر آن پرداخته و بعد از پرداخت به زندگی و آثار این ادیب فرزانه به بیان رمان مذکور و بررسی عناصر داستانی آن می پردازد.

مصر به عنوان کشوری مهم در عرصه رمان نویسی،از جایگاهی ممتاز در ادبیات برخوردار است.خانم نوال سعداوی به سبب فعالیتش در عرصه حمایت از حقوق زنان ونیز تشکیل جنبش همبستگی زنان از اهمیتی خاص نزد جامعه برخوردار گشته است او علاوه بر پزشکی بیش از چهل رمان ونمایشنامه نگاشته است که به ترسیم زوایای زندگی زنانه در مصر پرداخته است،او اولین زن عرب است که زندگینامه اش را در کتاب (اوراقی حیاتی)نوشته است .وی به سبب آشنایی اش به زبان های فرانسوی و انگلیسی وسال ها زندگی اش در غرب توانسته از این دو زبان گنجینه ای غنی بیاندوزد ،رمان الحب فی زمن النفط که پس از رهایی نویسنده از زندان ونیز پس از تهدید شدنش به ترور از طرف گروه های جهادی مصر نوشته شده است، با دیدی رادیکال فمینیستی نوشته شده و درآن رگه هائی از رئالیسم جادوئی به چشم می خورد ،زبان راوی در آن وجملاتش ساده وقابل فهم است و نویسنده بطور صریح به نقد دیدگاه های سنتی و دینی موجود در جامعه مصر پرداخته است و گوئی در جستجوی هویت زنانه بوده که جامعه وبرخی باورها مانع رسیدن او به هدفش شده است ، او با اندیشه فرار دائمی در پی آن است که عدم رضایت خود را از وضع موجود ابراز دارد، او با انتخاب شخصیت های بی نام در پی آن است که مصادیق شخصیت اصلی داستانش را محدود نکند، و به جهت تاثیری که ازتبعیض جنسیتی گرفته است مدام همه چیز را به زنان منسوب می کند.

موضوع زهد از دیرباز از جمله حوزه های مورد توجه عرفا و ادبای اسلامی و از جمله مفاهیم و مضامین مشترک میان آنها بوده است. از دوره هایی که زهد در ادبیات عرب و به ویژه شعر به صورت موضوع مستقلی گسترش یافت، دوره ی اندلس است. ابو اسحاق البیری، شاعر و فقیه مالکی اواخر عصر امویان و دوره ی ملوک الطوائف در اندلس، یکی از بزرگترین شاعران زهدیه سرا در ادب عربی است که مضامین و معانی زهد را در قصایدی بلند و با اسلوبی ساده و روان بیان کرد و آن را وسیله ای برای نقد اجتماعی قرار داد. وی دیوانی دارد در حدود 800 بیت که موضوع بیشتر اشعار آن زهد و مذمت دنیا پرستی همراه با بکار گیری انواع صنایع بیانی و بدیعی خصوصاً جناس و طباق در آن است. در این راستا پژوهش حاضر، به بررسی سبک زهدیات ابواسحاق پرداخته است و انتظار می رود نتیجه ی آن بتواند برای پژوهشگران این عرصه موثر واقع شود. بررسی سبک شناختی این زهدیات در سه سطح صورت گرفته است. سطح زبانی- آوایی که شامل: موسیقی بیرونی و درونی، سطح لغوی و سطح نحوی است. در این سطح، اوزان شعری، میزان بکار گیری بدیع لفظی و بسامد واژه های به کار رفته در زهد همراه با نوع اسالیب نحوی موجود در دیوان، مورد توجه قرار گرفته است. در سطح فکری، به مضامین و شاخصه های فکری زهدیات پرداخته ایم و در سطح ادبی، میزان به کارگیری صنایع بیانی و بدیع معنوی در زهدیات ابواسحاق مورد بررسی قرار گرفته است.

نوستالژی در اصطلاح رنج بردن و غم ناشی از غیر ممکن بودن بازگشت به گذشته است. یکی از محمل های اصلی نوستالژی در حوزه شعر معاصر عربی، شعر معاصر فلسطین است. سمیح القاسم یکی از شاعران بزرگ معاصر فلسطین است که شعر او سرشار از نمودهای نوستالژیکی است. هدف این پژوهش بررسی و تحلیل فرآیند نوستالژی در شعر سمیح القاسم است. برای این منظور مظاهر و نمودهای فردی و جمعی نوستالژی در شعر او مورد بررسی قرار گرفته است. مهم ترین تکنیک های ادبی مورد استفاده سمیح القاسم در انعکاس نوستالژی از دیگر موضوعات این پایان نامه است. بر این اساس انواع نماد که شامل نمادهای دینی تاریخی و ادبی می شود و نیز کاربرد تراث در شعر او بررسی شده است.

تصوف اسلامی به عنوان یک مکتب فکری ریشه در بعضی از آیات قرآنی و احادیث نبوی و زندگی زاهدانه پیامبر اسلام و گروهی از یاران وی دارد. تشابه فراوانی میان حالات روحی شاعران و صوفیان و قابلیت های شعر در بیان این حالت ها وجود دارد. این موضوع باعث شده که صوفیان از همان ابتدا شعر را به عنوان زبان رسمی بیان دیدگاه هایشان انتخاب کنند و به این گونه تصوف به عرصه ادبیات وارد شد. در آغاز قزن بیستم خیزشی ادبی در منطقه عربی پدیدار شد. یکی از ویژگی های این خیزش گرایش آن به مکتب های ادبی نوپدید است که گرایش هایی شبیه صوفیان دارند. علی احمد اسبر سعید متخلص به ادونیس از ادیبان نوگرای ادبیات عربی است که تحت تاثیر تصوف موجود در این مکتب ها قرار گرفت. او این افکار را با مفاهیم رایج در مکاتب نوگرای غربی درآمیخت و با استفاده از زبان شعری نوپدیدی به نام قصیده النثر زبان ادبی بسیار پیچیده ای را پدید آورد که برای فهم آن علاوه بر آشنایی با تصوف اسلامی باید با مکاتب ادبی نوگرای غربی و زبان شعری آن در قرن نوزدهم و بیستم آشنایی کامل داشت.

زیبایی شناسی یکی از عرصه های نقد در دوران معاصر است. که با ورود به آن و تحقیق در ابعاد مختلف آن لذتی بی پایان برای محقق حاصل می شود. در تفاسیر و مقالات مختلف به صورت پراکنده به بررسی تثنیه و جمع در قرآن کریم پرداخته شده است مفرد مثنی و جمع آمدن کلمات در آیات قرآن کریم دارای زیبایی هایی خاص و از روی حکمتی ویژه است به همین دلیل می توان اشکال مختلف کلمات وارده در آیات و جایگاه قرار گرفتن آنها را یکی از جنبه های اعجاز دانست. این پایان نامه بهخ بررسی جنبه های مختلف زیبایی شناسی تثنیه و جمع در قرآن و ارتباط صیغه های مختلف با معنی و مقتضای حال می پردازد

ادبیات عرب در دوران معاصر، رمان را به عنوان نوع جدیدی از انواع ادبی را به خود دیده که همگام با شعر و حتی فعالتر از شعر، به صورت زیبا و هنرمندانه به تعبیری همه جانبه در مورد هستی و انسان می پردازد. «نجیب محفوظ» نویسنده و ادیب مصری (متولد 1911) از کسانی می-باشد که در رشد و شکوفایی این فن نقش بسزایی داشته است. دوران نویسندگی نجیب محفوظ به سه مرحله ی تاریخی، اجتماعی و فلسفی تقسیم شده؛ که در هر سه مرحله مصر و مسائل آن محور اصلی افکار و اندیشه های وی می باشد. رمان «اللص و الکلاب» از آثار مرحله سوم نویسندگی وی، یعنی مرحله فلسفی می باشد که در سال 1962 و بعد از انقلاب 1952 مصر نوشته شد. نجیب محفوظ در این رمان قضایای آزادی، عدالت و خیانت را در جامعه مصر، مضمون و درونمایه رمان خود ساخته؛ که در ورای آن مسائل جامعه بشری معاصر را به تصویر می کشد. عناصر هنری این رمان به نحو شایسته ای در خدمت درون مایه آن می باشد. این توجه به عناصر سبب شده که فضای منطقی و قابل باوری حاکم بر رمان باشد و هر حادثه دارای علتی خاص باشد. در میان عناصر موجود، عنصر شخصیت به ویژه شخصیت قهرمان و افکارش پررنگ-تر از سایر عناصر به ایفای نقش می پردازد چراکه نجیب محفوظ از طریق این عنصر افکارش را بیان می کند.

با خاتمه فتوحات اسلام جنگ مادی اعراب تقریبا پایان یافت، لیکن جنگ معنوی میان زبان ،ادب ونظامهای اجتماعی آن قوم با ملل مغلوب درگرفت و ممالک اسلامی صحنه فراخ این نبرد شد.امیال وآرزوها نیزبا هم درتصادم وکشمکش بودند. با اینکه مسئله ی وحدت اسلامی یا همسازگرایی از ارزشهایی اساسی بود که نقش عظیمی در روابط جامعه اسلامی و دوام آن داشت، با این حال در عصر اموی و عباسی شاهد یک سلسله جریانهای فکری مخالف میان برخی از اعراب و ایرانیان می باشیم که از آن به تفکر شعوبی تعبیر می شود، به گونه ای که رشد فزاینده این جریان در این برهه در قالب بهره گیری از دستاویزهای قومی و مذهبی به منظور تحکیم سیادت ومشروعیت دادن به حاکمیت موجود یا برای جبران مقبولیت از دست رفته مشاهده می شود. در این جستار به بررسی ماهیت این کشمکش ها و دامنه توسعه آن در شعر عربی سده 2 – 3 پرداخته شده است و امید است که گام موثری در تبیین پاره ای از واقعیتهای تاریخی و ادبی این دوره ی زمانی باشد.

نزار قبانی شاعر سوری تبار، به عنوان یکی از سرآمدترین و معروف ترین شاعران نوگرای معاصر عرب مطرح است. شاعری که با صداقت بی نظیر خود مرزها را درنوردید، به طوری که جهانی ترین شاعر عرب نام گرفت. هنگامی که نخستین دیوان شعری اش را در سن 21 سالگی منتشر ساخت، موجب سر و صدای فراوان گردید. در ابتدا شعرهای عاشقانه اش را به شیوه قدما و کلاسیک سرود و سپس در عرصه شعر نو به فعالیت خود ادامه داد. نزار، مبدع شیوه ی زبانی مخصوص به خود است، زبان سومی که مابین زبان فصیح و زبان عامیانه است. اشعار او در دو عرصه ی سیاسی و اجتماعی قابل بررسی است. در قصائد اجتماعی، ضمن دفاع از حقوق فراموش شده زن و تصحیح اندیشه حاکم بر جامعه، با زبانی نیشدار سستی و عقب ماندگی جامعه ی عرب را مورد انتقاد قرار می دهد. شکست حزیران در سال 1967 میلادی نقطه ی عطفی در شعر او به شمار می آید، که موجب می شود از شاعر زن به شاعر سیاست تبدیل گردد. از این پس، وی شاعری نکته بینی است که هیچ یک از وقایع سیاسی جامعه ی عرب، از شکست اعراب و مساله فلسطین گرفته تا عملکرد حاکمان سیاسی، از دید او پنهان نمی ماند. او شاعری متعهد به قضایای اجتماعی و سیاسی جامعه و کشورش است که می کوشد، با زبانی روان و نزدیک به مردم، مسائل اجتماعی و سیاسی جامعه اش را مورد بررسی قرار دهد و ضمن بیان ضعف ها و مشکلات، به حل و درمان آن بپردازد.

از آن جا که زبان ابزار مهم ارتباط میان انسان ها به شمار می آید و در پی آن ارتباط میان زبان های گوناگون اجتناب ناپذیر است، لذا انسان ها برای بهره برداری بهتر از این ارتباط روش هایی را پدید آورده اند که از جمله آن ها ترجمه، وام گیری خام کلمات و تولید کلمات نوین است. در زبان عربی نیز به عنوان یکی از زبان های کهن این روش ها به کار رفته اند که یکی از آن ها در آمیختن کلمات و واژه ها با یکدیگر به منظور تولید کلمه ای جدید است. روش مذکور نحت نام دارد و از دیر باز چونان الگویی در پهنه زبان و ادبیات مطرح بوده است. با اشارات خلیل بن احمد و احمد بن فارس در سده های نخست هجری، اندک اندک به یک مساله لغوی تبدیل شد. این مساله در عصر نهضت نیز شکل تازه ای به خود گرفت. سال ها حاکمیت عثمانی ها و پدیده استعمار نیز در زبان عربی به ویژه در نحت تاثیر فراوانی داشت و با استقلال کشورهای عربی دوباره مساله نحت مورد توجه دانشمندان علم زبانشناسی قرار گرفت.

زیبایی شناسی در عرصه ادبیات به طور کلی کشف زیبایی های نهفته در آن می باشد و این زیبایی بیشتر به وسیله عناصر صور خیال از قبیل: تشبیه، مجاز، استعاره، تشخیص، کنایه و ...، در شعر به وجود می آید. در این پژوهش سعی شده تا وصفیات ابن معتز از دریچه زیبایی صور خیال و تصاویر شاعرانه بررسی شوند تا در سایه آن، از میزان خلاقیت فنی و هنری شاعر در عرصه صور خیال و تصویرگری و نیز شخصیت ادبی و حتی فکری و اخلاقی وی، پرده برداشته شود. ابن معتز در وصف و تصویر گری مهارتی بسیار شگرف دارد. وی در وصفیات خود بیشتر به امور حسی زندگی چرداخته و با استفاده از ابزار مهم تخییل، تصاویری زیبا و هنرمندانه از طبیعت ترسیم کرده است و به همین جهت او را شیخ توصیف کنندگان می نامند. وی توصیف گری چیره دست است که تصاویر طبیعت را با قلم ترسیم می کند.

فایل اسکن شده چکیده در گام سوم به مستندات افزوده شده است.

عبدالصبور شاعر مصری تلاش می کند تا با نقاب حلاج مشکلات جامعه مصر را مورد بررسی قرار دهد. وی به عنوان یکی از پیشگامان شعر نو عربی خدمات فراوانی در عرصه سیاست ،اجتماع وادبیات انجام داد .نمایشنمه "ماساه الحلاج"به عنوان بزرگترین اثر ادبی عبدالصبور جایگاه مهمی در حوزه نمایشنامه های شعری ادبیات معاصر عربی داراست .عبدالصبور در جنبه سیاسی واجتماعی این نمایشنامه باعنوان تراژدی حلاج ، به نوعی عذاب متفکران معاصر وخفقان حاکم بر فضای اندیشه و سخن در کشورهای عربی بویژه مصر را بررسی می کند .

نازک الملائکه 23 آگوست 1923 میلادی در میان خانواده ای فرهنگی و دارا دیده به جهان گشود. عضق و علاقه او به ادبیات عرب به خصوص شعر از همان دوران کودکی با سرودن قصیده های عامیانه و فصیح در وجود او نمایان گشت. وی که از پیشگامان شعر نو در عرصه ادبیات عرب ب شمار می آید با تاثیر پذیری از شاعران خشم و اندوه ادبیات عرب و ادبیات غربی توانست به عنوان یکه تاز مکتب رومانتیسم در عراق نمود پیدا کند، شاعر به خاطر ویژگی های فکری و اندوهی که در نتیجه ناسازگاری میان ذات و جامعه محل زندگی خود بدان گرفتار شده بود چنان در کانون بدبینی نسبت به مسائل هستی فرو رفته بود که از پرداختن به مسائل واقعی در عرصه ادبیات بازماند. نازک با چاپ چندین مجموعه شعری که درون مایه های آن بر پایه ترس، دلهره از مرگ، زندگی، تنهایی، سکوت و اندوه شکل گرفته بودند، جای پای خود را به عنوان سر شناس ترین شاعر رومانتیک در جهان عرب به خصوص عراق محکم گردانید.

در عصر جدید تحولات و تغییرات بسیار در ادبیات عرب به وجود آمد و فنون جدید آن را تحت تاثیر قرار داد. شاعران و نویسندگان نیز با استفاده از این تغییر و تحولات سعی در بازگو نمودن واقعیت های جامعه ی خویش نمودند. «الرصافی» نیز به عنوان شاعر متعهد و انقلابی، شعر خود را وسیله ی دفاع از ملت و کشور خود نمود. وی با استفاده از قصه های شعری سیمای روزگار آن زمان عراق را برای خوانندگان به تصویر کشید و در آن مشکلات جامعه ی خویش را بیان نمود. با بررسی قصه های شعری الرصافی در می یابیم؛ الرصافی با استفاد از آن ها، به دنبال تحقق جامعه ای آرمانی برای ملت خود بوده است. مضمون قصه های الرصافی حاکی از وجود مشکلات بسیار جامعه ی روزگار الرصافی در عراق است؛ مضمون هایی که نشانگر: فقر، درد، ظلم، ستم، فریب کاری، بی ارادگی، وجود اختلافات طبقاتی اقتصادی، اختلافات مذهبی و قومی و روح تحجر گرایی، الرصافی با بیان مشکلات جامعه، راه حل های رفع آن ها را نیز بیان می کند و مردم و دولت را برای رفع آن ها، تشویق می نماید و در این قصه ها، روح انقلابی و انتقادی خویش را به نمایش می گذارد.

اوضاع نابسامانی سیاسی و اجتماعی و فرهگی عصر زهاوی و درک عمیق شاعر از مسائل اجتماعی و تفکر اصلاحی وی، انگیزه هایی قوی در پرداختن شاعر به مقوله هایی چون «عمل و جهل» «عدل و نظم» «شرق و غرب» و .... بوده است. وی پیشرفت جامعه را در برقراری عدل و ترویج علم و فراگیر نمودن آن و نیز در آموزش زن و برخورداری وی از حقوق اجتماعی می بیند. بر علیه ظلم و استبداد به پا خاسته و مردم را به تعیین سرنوشت خویش و دفاع از کیان و وطن در برابر استعمار فرا می خواند. کشور عراق از روزگاران کهن میدان تاخت و تازهای گوناگون بوده است که بدون شک بر فرهنگ و تمدن آن تاثیر گذاشته. حاکمیت امپراطوری عثمانی بر کشور عراق در دو قرن اخیر و نتایج سوء آن کشور را به سوی آینده ای تاریک سوق داد. بی ثباتی سیاسی، تزویر و تقلب در امورات کشور را می توان از عوامل موثر در عقب ماندگی کشور عراق دانست. هوم غربی ها، بروز جنگ جهانی اول و شکست امپراطوری عثمانی زمینه را برای بیدار شدن مردم جهت حل مشکلات جامعه خویش آماده کرد. برقراری ارتباط جامعه عراق با دیگر کشورها تاثیر فراوانی در بیداری افکار عمومی مردم عراق گذاشت.

اکتسب العرب فن المسرح إثر احتکاکاهم بالغرب فظهر عدد من الادباء الذین اهتموا لهذا الفن و طوروه و الفوا اعمالا مسرحیه منظومه و منثوره و من ابرز هولاء الشاعر احمد شوقی الذی اکتسح میدان المسرح فی الفتره الاخیره من حیاته و الف مسرحیاته الشعریه الشهیره. تاثر شوقی بالمسرحیین الفرنسیین و استمد موضوعات مسرحیاته من التاریخ فلاذ بالتاریخین العربی و المصری و استدعی شخصیاتهما.

موشوع این پایان نامه توصیف طبیعت در دیوان ابن خفاجه است و شامل سه فصل است. فصل اول شامل زندگی ابن خفاجه و مروری بر ادبیات دوره اندلس می باشد. فصل دوم با عنوان نگاهی به وصف طبیعت از آغاز ادب عربی تا دوره شاعر نگاشته شده و شامل پنج زیر مجموعه است. ما در این فصل کیفیت توصیف طبیعت را در این دوره ها با ذکر شواهدی از شاعران مشهور بیان کرده ایم. در فصل سوم که دربردارنده موضوع اصلی است ابتدا ویژگی های وصف طبیعت به خصوص ویژگی های بلاغی را در دیوان شاعر بررسی نموده و انگاه به وصف طبیعت که شامل دو طبیعت زنده و صامت می باشد پرداخته ایم. بدیهی است که در این فصل همه شواهد از دیوان خود شاعر است و ما این نمونه های برجسته از وصف را به فارسی ترجمه کرده و شرح داده ایم به گونه ای که بیانگر مهارت شاعر در وصف است.

قدسیان اشعاری هستند که در طول جنگ های صلیبی، و به ویژه در دوره ی ایوبیان (567 ه.ق تا 647 ه. ق) به خاطر سقوط یا فتح المقدس سروده شده اند. موضوع اصلی این اشعار بیت المقدس است و انگیزه ی شاعران تشویق و ترغیب مسلمانان برای دفاع از قدس شریف می باشد. صدق عاطفه، تعهد و التزام عملی به اصول إسلام، فصاحت الفاظ، تفوق معنی بر لفظ و پرهیز از پرداختن به نایع بدیعی، از ویژگی های بارز این اشعار است. قدسیات به خاطر ارزش موضوعی، فکری و معنوی بر فنون شعری عصر ایوبی، تاثیر زیادی گذاشته است؛ زیرا غزل سرایی، هجو گویی و توصیف خمر که قبل از آن در آثار بسیاری از شاعران مشهور و معمول بود رنگ باخت و به جای آن پرداختن به مسائل چون جهاد، مبارزه، دفاع از دین اسلام و کشمکش میان صلیبی ها و مسلمانان، دغدغه ی اصلی شاعران عصر ایوبی گردید و آنان توانستند حماسه سازی های فرماندهان مسلمان را توصیف و پیروزی هایی به دست آمده را در دفتر ایام ماندگار سازند. بر همین اساس موضوعات اساسی قدیسات عبارتند از: رثای بیت المقدس، مدح فاتحان و مجاهدان، دعوت به جهاد و سرانجام فتح بیت المقدس.

رساله حاضر شامل شش فصل می باشد که به بحث و بررسی در مورد شعرای صعالیک در صدر اسلام و عصر اموی می پردازد و به عنوان زمینه سازی برای موضوع فصل اول به بحث و بررسی درباره صعلوک و صعلوک پیشگی و مختصری راجع به عیاران و اوضاع اجتماعی، معیشت، معارف دینی عصر جاهلی و صعلوکان معروف این دوره اختصاص یافته است. در فصل دوم اوضاع و احوال صدر اسلام و عصر اموی که شامل حیات اجتماعی، اقتصادی، سیاسی و دینی است مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم علت ضعف صعلوک گری در اسلام و تاثیر پذیری صعلوکان مخضرم از اسلام و همچنین رد صعلوک گری نزد برخی از مخضرمین آمده است. در فصل چهارم تاثیر عوامل اقتصادی سیاسی و اجتماعی در ظهور صعلوکان در عصر اموی مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل پنجم اغراض و موضوعات شعر صعلوکان این دوره به دو دسته قدیم و جدید تفسیم شده است و هر کدام مورد بررسی قرار گرفته است. و فصل ششم به شرح حال و زندگی صعلوکان مشهور دوره به همراه نمونه هایی از اشعار آنان اختصاص یافته است.