هادی رضوان

پروین اعتصامی و عایشه باعونیه، دو بانوی پارسی گوی وعربی گوی هستند که توان شعری و هنری آنها بر هیچ جوینده علمی پوشیده نیست، در این میان شاعر فارس زبان پروین اعتصامی با تمسک به مضامین اخلاقی و بازتاب وسیع آنها در اشعار خود از شاعر عرب زبان در این زمینه پیشی جسته است، هر چند که گاهی رد پایی از مضامین اخلاقی در دیوان عائشه باعونیه نیز به چشم می خورد، لیکن مضامین عرفانی، دینی و متصوفانه دیوان وی به مراتب بیشتر از مضامین اخلاقی نمود یافته است. این پژوهش با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی تحلیلی انجام گرفته و بر موضع‌گیری اعتصامی و باعونیه نسبت به فضایل اخلاقی و بیان دیدگاه‌های آن‌ها در این زمینه تمرکز یافته است. یافته‌ها و نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که اگرچه فضایل اخلاقی در اشعار پروین اعتصامی بیشتر از عایشه باعونیه است؛ ولی هر دو شاعر با استفاده از آموزه‌ها و اعتقادات دینی که دارند نسبت به انعکاس صفات و فضایل اخلاقی و تاکید به رعایت و پیروی از آن‌ها در سروده‌های خود به وفور اقدام کرده‌اند. همچنان نشان داده شد که عایشه باعونیه بیشتر به صفات اخلاقی نظیر مهربانی، نیکی، بخشش، گذشت و کرامت توجه می‌کند، اما پروین اعتصامی توانسته است مضامین اخلاقی در جامعه‌ی خود را به صورت برجسته نشان دهد، به دیگر سخن پروین اعتصامی توانسته است با برقراری ارتباط با جامعه‌ی خود و به اشتراک گذاری این مضامین، نقشی مهم در ارتقای اخلاق در جوامع معاصر بازی کند..

چکیده: توصیف طبیعت همواره مورد توجه بیش تر شاعران جهان بوده و به دلیل وابستگی انسان به محیط و تاثیراتی که در زندگی و روان آدمی دارد، کمتر شاعری را می توان یافت که در اشعارش، از توصیف طبیعت و عناصر آن چشم پوشی کرده باشد؛ اما برخی از شاعران چنان مجذوب آن گشته اند که علاوه بر واکنش های زیبایی شناختی نسبت به عناصر مختلف آن، برای بیان دیگر مضامین شعریشان نیز، هر از چند گاهی به عناصر طبیعت پناه برده اند و لقب شاعر طبیعت را به خود اختصاص داده اند، از جمله ی این شاعران، ابوبکر صنوبری شاعر خوش ذوق و طبیعت گرای قرن چهارم هجری در سرزمین شام و عصر عباسی است، عصری که در آن، شعر از وضع آرام بادیه و بیابان های خشک و سوزان پا به غوغای تمدن و کاخ های مجلل و آراسته به گل و سبزه گذاشت و از مجالس ادب و سیاست، وارد محافل ساز و آواز نیز گشت و به تبع آن، هم در اسالیب و اوزانش و هم در اغراض و فنونش تغییراتی پدیدار گردید. صنوبری در چنین دوره ی سرشار از تحول، رشد نموده و به بلوغ ادبی رسیده و با "روضیات" و "داریات" و "ثلجیات"ـش مشهور گشته است. ملا عبدالکریم صائب متخلص به "زاری" شاعر کردستان ایران نیز، یکی از شعرای کردزبانی است که چندین قرن پس از صنوبری، طبیعت را الهام بخش اشعارش یافته و در سرزمین خویش با اشعارش زبان گویای طبیعت شده و علاوه بر زیباترین توصیف ها از عناصر مختلف طبیعت، عالی ترین مفاهیم عرفانی، دینی و میهنی را نیز با الهام از عناصر طبیعت و در کنار توصیف های زیبایش از آن ها، پرورانده است؛ به گونه ای که خود، همه ی این طبیعت سرایی های زیبا وهنرمندانه اش را تنها به بهانه ی دیدن جلوه هایی از رخ یار می داند. در این پایان نامه به روش توصیفی تحلیلی و بر مبنای مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی، به بررسی توصیف طبیعت در دیوان دو شاعر پرداخته شده و به عنوان نمونه توصیف آن دو از برخی عناصر جاندار و بی جان طبیعت در اشعارشان مورد بررسی قرار گرفته و مهمترین تفاوت ها و تشابهاتشان در این زمینه نشان داده شده است. کلمات کلیدی: ادبیات تطبیقی، مکتب امریکایی ادبیات تطبیقی، توصیف طبیعت، شعر صنوبری، شعر زاری، تفاوت و تشابه.

تناول هذا البحث تفسیراً صغیراً من تفاسیر القرآن الکریم و هو تفسیر «اسرار التنزیل و انوار التاویل»، قد جاء فی خمسه فصول کما یشیر الباحث إلیها فی خطه هذه الدراسه، ویهدف إلی توضیح منهج الامام فخرالدین الرازی فی الاصول و المبانی التفسیر و التاویل من خلال تفسیره «الصغیر» و بیان تطور علم التفسیر و التاویل و انواعهما و توجیههما فی مراحل متعدده ما بین الفرق المختلفه. یعتمد الباحث علی المنهج الوصفی التحلیلی، و ذلک بقراءه هذا الکتاب و تحلیلها لاکتشاف ملامح منهج الامام الرازی فی مبانی التفسیر و التاویل و قد خرجت الدراسه بهذه النتائج، من اهمّها: قد اثبت البحث انّ الرازی اهتمّ بالتاویل اکثراً من التفسیر مستیعناً بالقرآن الکریم نقلاً و بالعقل السلیم استدلالاً و یشیر ایضاً إلی ان الرازی یستفید فی کتابه علی إثبات آراءه من المصادر المختلفه من کتب التفسیر و اللغه و کان المنهج العقلی فیه اغلب من غیره، و یبحث عن اسرار کلمه التوحید و اصول الدین و منهج الرازی فی تفسیر الآیات التی یشیرها إثبات صانع الحکیم و آیات القرآن و إعجازه. والبحث یشیر ان الرازی فی خلال تفسیره یهتمّ بذکر المناسبات بین آیات القرآن و موضوعاته. و هو لا یکتفی بذکر مناسبه واحده، بل یذکر کثیراً من المناسبات فی موضوع واحد، و قد استخدم الرازی فی کتابه جمیع مبادئ العلوم المتوفره فی عهده فی إقامه الحجج، إضافه إلی سرد الدلائل النقلیه من القرآن الکریم والحدیث الشریف الاهتمام بوجوهها و قد وافق الرّازی فی اغلب اجتهاداته فی التفسیر بآراء غیره من المفسّرین.

پس از شکل گیری علم نحو و تلاش در وضع قواعد و قوانین آن در شهر بصره، تعدادی از نحات که این علم را نزد نحات بصره فراگرفته بودند، در شهر کوفه گردهم جمع شدند و ایراداتی بر رویکرد و روش نحات بصره وارد کردند. این اختلافات بیشتر در زمینه مصادری بود که عبارات و شواهد مورد استناد از آن ها استخراج می شدند، اما در ادامه اختلافاتی نیز در فروع و چگونگی تحلیل کلام عرب نیز به وجود آمد. این اختلافات به مرحله ای رسید که دو رویکرد متفاوت در علم نحو شکل گرفت که به عنوان مدرسه نحو بصره و مدرسه نحو کوفه شناخته می شوند. از همان قرن دوم هجری تا زمان معاصر اختلافات این دو مدرسه مورد توجه پژوهشگران فراوانی بوده و از زوایای مختلفی مورد نقد و بررسی قرار گرفته است. از جمله این پژوهشگران که از نحات بزرگ و شناخته شده معاصر می باشد، فاضل صالح سامرائی است. او در بیشتر آثار خود، نحو عربی را با رویکردی معناشناسانه مورد بررسی قرار داده و در کتاب "معانی النحو" توانسته است به صورت کامل تمامی ابواب نحو را از لحاظ معنایی بررسی نماید. سامرائی در این کتاب به اختلافات دو مدرسه بصره و کوفه نیز اهمیت داده و آراء آن ها را مورد نقد و بررسی قرار داده است. در این پژوهش با هدف دست یابی به دیدگاه سامرائی نسبت به این دو مدرسه و میزان تمایل او به آن ها، سعی شده است که با روش تحلیلی- توصیفی نمونه هایی از اختلافات میان نحات مدرسه بصره و کوفه در کتاب "معانی النحو" بررسی شوند. مهم ترین نتیجه به دست آمده از پژوهش این است که در کتاب"معانی النحو" معیار اصلی سامرائی، مساله معنا است و در میان آراء نحات این دو مدرسه هر کدام تطابق و همانگی بیشتری با معنا داشته باشند را برمی-گزیند. در این میان گاهی دیدگاه نحات بصره را ترجیح می دهد و گاهی نیز دیدگاه نحات کوفه را صحیح می داند، در برخی موارد نیز دیدگاه خاص خود را دارد و تحلیل و توجیه هر دو مدرسه را اشتباه می داند. از این رو نمی توان او را پیرو هیچکدام از مدارس نحوی دانست و یا میزان تمایل او به یکی از مدارس را به طور کلی به اثبات رساند.

یهدف تدریس النصوص الادبیه إلی توسیع خبرات التلامیذ، وتعمیق فهمهم لحیاه الناس والمجتمع من حولهم، ولا یتحقق ذلک إلا بإتقان التلامیذ لمهارات التذوق الادبی .وبرغم اهمیه تدریس النصوص الادبیه نظرًا لاهمیه اهدافه، وعلی راسها تنمیه مهارات التذوق الادبی؛ إلا انً واقع تدریسها فی مدارسنا لا یحقق فی معظمه ذلک الهدف بشکل جید؛ فی معظم الحالات ، تعتمد التعلیمات علی قراءه المعلم للنص واستماع المتعلم. هذا یجعل الطلاب فقراء فی فهم مهارات التذوق الادبی. لذلک تهدف هذا البحث الدراسه الاستقصائیه لاسالیب المدرس لاکساب الطلبه مهارات التذوق الادبی، یتکون المجتمع الإحصائی لهذه الدراسه من اساتذه جامعه جرمو انموذجاً فی مجال اللغه العربیه وآدابها ، وعددهم 18 شخصًا. جامعه جرمو وهی جامعه عراقیه احدث جامعه الحکومیه فی إقلیم کردستان العراق وتقع فی بلده جمجمال، منهج البحث عباره عن مزیج من المنهج التحلیلی النقدی و من خلال توزیع استبیان تم فحص رای اساتذه اللغه العربیه و آدابها حول المشکلات و کیفیه تدریس التذوق الادبی ، وتم تحلیل النتائج من خلال برنامج Spss. واظهرت النتائج ان نسبه فهم الطلاب غیر الناطقین باللغه العربیه للنصوص العربیه ضعیفه فنیاً وبلاغیاً ولا یفهمون المحتوی الادبی لهذه النصوص ، ویری معظم الاساتذه ان السبب مرتبط بالمناهج والکتب المدرسیه. والطرق: یقوم المعلمون بالتدریس فی نقل المعلومات و التذوق الادبی للطلاب. ووفقًا لهم ، فإن استخدام النصوص الادبیه المناسبه للعصر والثقافات المحلیه للطلاب غیر الناطقین باللغه العربیه واستخدام الصور والنصوص الجذابه فی الکتب المدرسیه یمکن ان یودی إلی زیاده مهارات التذوق الادبی.

إنّ المنهج اللّغوی کسائر المناهج الاخری له حضور فی ماده التفسیر القرآنی، غیر انّ هذا الحضور کان متعدده الإتجاهات سواء من جانب اللغوی البحت اوالجانب البلاغی او الفنی الادبی. وفیما یتعلق بالبحث لقد کان الصیداوی عالماً لغویاً بارعاً وفارس هذا المیدان بعلمه المحیط وثقافته الواسعه، ومتمسکاً باهم ما وصل الینا من القدماء من مناهج وضوابط. ومن ابرز الابحاث التی کان ملتزماً فیه بمنهج موضوعی فی النقد هو کتابه (بیضه الدیک). من خلال تاملی لهذا الکتاب ودراسته تبیّن لی انّن یعتمد علی منهج التحلیل والنقد اللغوی، ففی المستهل اتی الصیداوی بنقص آراء محمد شحرور من المفهوم اللغوی لمعانی المصطلحات الوارده فی کتابه المذکور وهو( الکتاب، والقرآن والفرقان, وام الکتاب.... الخ ) مستنداً بالمعاجم والمقاییس وانسب المعاجم المعتمده لدی محمد شحرور وهو معجم ابن فارس.. إضافه الی معاجم اخری من لسان العرب وکتاب العین...... الخ . ثم اتی الصیداوی بما قام به محمد شحرور فی کتابه (الکتاب والقرآن) واعتماده علی رکیزتین: إحداهما لغویه، تقول:(لا ترادف فی اللغه) والثانیه: نحویه (لا عطف الاّالمتغایرات، او الخاص علی العام) حیث قام الصیداوی بنقض هاتین الرکیزتین. ثم اضاف الباحث فی جزء آخر من بحثه علی (لباس المراه) فبیّن معنی الجیب والخمر فی القرآن واوضح بان ما قال محمد شحرور لم یکن موجوداً فی ای معاجم بل انّه اتی بالمعنی من تلقاء نفسه. وبعد ذلک قد حقّق الصیداوی فی الجزء الثالث من کتابه عن (الجدل) ای(الحرکه الجدلیه الداخلیه)وانه استنتج من معنی (التسبیح)ودحض الصیداوی بان معناه مقتبس من افکار الفلاسفه المادین ککالمارکس وانغلز.والذی جاء فی الجزء الاخیر من کتاب (بیضه الدیک) هی اخطاء وارده فی الکتاب لغویاً ونحویاً.فقد تحدث الباحث عن الاخطاء وقسمه علی قسمین: ما لها علاقه بتغییر المعنی المفهوم وما لا توثر علی المعنی المفهوم . وجدیر بالذکر انّ الباحث قد اضاف فی بحثه إضافات لکل قسم من اقسام الکتاب وانتقاده للصیداوی علی عدم إتیانه للادله مقنعه من ناحیه ونقص ادلته من ناحیه اخری .

هورامی و عربی به عنوان دو زبان از دو خانوادۀ بزرگ زبانی (زبان های ایرانی و زبان های سامی) محسوب می شوند. جنس دستوری یکی از مقوله هایی است که آن را از این دو خانوادۀ زبانی به ارث برده اند. هدف از انجام این پژوهش، رده شناسی نظام جنس دستوری در دو زبان هورامی (با محوریت گویش هورامان تخت) و زبان عربی (عربی استاندارد) و بررسی شباهت ها و تفاوت های رده جنس دستوری در این دو زبان است. داده های زبان عربی از منابع مکتوب به ویژه منابع دستور زبانی معاصر انتخاب شده است. همچنین داده های زبان هورامی نیز بر اساس 6 ساعت گفتگو ضبط شده با بیست گویشور بومی هورامان تخت استخراج شده است. بر اساس چارچوب نظری کوربت (1991) تحلیل داده ها صورت گرفته است. بررسی و تحلیل داده ها نشان می دهد که نظام تخصیص جنس دستوری با وجود هسته معنایی آن در هر دو زبان غالبا صوری است، به اینگونه که گرایش غالب در عربی به ترتیب: ساختواژی > معنایی>واجی (وزنی) می باشد و در هورامی به ترتیب: واجی(تکیه ایی)> ساختواژی> معنایی می باشد. اجزاء کلام در هورامی به جز ضمیر موصولی و قید و در عربی به جز حرف تعریف در مابقی عناصر(صفات، حروف تعریف، اعداد، افعال، ضمایر) با هسته اسمی از حیث جنس مطابقت می نمایند. مطابقت جنس دستوری در عناصر مختلف تحت شرایطی خاص دچار محدودیت نیز می شود. سرانجام با توجه به نظام تخصیص و اینکه مطابقت، روش تعیین تعداد جنس های دستوری در یک زبان است، جنس دستوری در دو زبان هورامی و عربی دوگانه(مذکر و مونث) است.

یتصدی هذا البحث لدراسه اسرار البلاغه العربیه حول التناسب فی النظم القرآنی فی سوره المزمّل. السوره الثالثه والسبعون فی ترتیب التدوین(المصحف) والسوره الثالثه او الرابعه فی ترتیب النزول، من السور المکیه وآیاتها عشرون آیه.وندرس فی هذه السوره انواع التناسب الداخلی والخارجی، کتناسب فاتحه السوره مع فاتحه ما قبلها، وتناسب مطلعها مع خاتمتها، وتناسب خاتمه السوره مع فاتحه ما بعدها، وتناسب الآیات فیما بینها وترتیبها، وتناسب مقاصد السوره مع مطلع السوره وآیاتها.و یاتی البحث فی خمسه فصول: الفصل الاول فی الکلیات ، والفصل الثانی : فی خلفیه البحث ، و الفصل الثالث فی التعاریف ، والفصل الرابع : فی التحلیل و الدراسه ، و الفصل الخامس : فی الملخص و النتائج.

ادبیات داستانی در سالهای معاصر پیشرفت مشهودی داشت، و انواع مختلفی از آن منشعب شده اند: بزرگترین آنها رمان وکوچکترین وجدیدترین آنها "داستان مینیمال" یا "داستان بسیار کوتاه کوتاه" است. در ابتدا و آغاز نوع داستانی مینیمال، قصههای نوشته شده در این زمینه در مجلهها و روزنامههای چاپ شده منتشر میگردید، ونظریههای مختلفی در مورد ریشههای آغازین این نوع داستانی وجود داشت، که این نظریهها در این تحقیق مورد بررسی قرار خواهند گرفت. همزمان با پدیدار شدن اینترنت داستان مینیمال به شکل گستردهای منتشر شدند، و قصههای نوشته شده در گروهها و وبلاگها و شبکههای مجازی عرضه میشد، و در همان جا بدست ادیبان و ناقدان بزرگ مورد مناقشه و بررسی قرار میگرفت. بعضی از عناصر و ویژگیها هستند که وجود آنها در متن داستانی الزامی است، تا بتوان عنوان "داستان مینیمال" را بر آنها گذاشت. همچنین نظرات مختلفی بر این عناصر وجود دارند که در این تحقیق مهمترین آنها ذکر می شوند مانند: وحدت و یگانگی فکر وموضوع، پارادوکس، تراکم و فشردگی کلمات، جملات فعلیه. در این تحقیق به چگونگی نمایان شدن این عناصر در داستانهای دو داستان نویس اشاره خواهد شد، واینکه چگونه وجود این عناصر باعث شده که متن داستانی آنها در سطح ادبی و زیبایی بالایی قرار گیرد. در این پایاننامه بر روی داستان مینیمال در دو ادبیات اهوازی و مغربی تمرکز خواهد شد. دو ادبیاتی که در طول تاریخ و در گذر عصرهای مختلف نویسندگان و محققان وادیبان بزرگی را تقدیم ادبیات عرب کرده اند. همچنین این پایاننامه محدود به دو داستان نویس خواهد شد: عبد الرحیم التدلاوی از مغرب و داستان پرداز اهوازی سعید مقدم، به علاوه اینکه محتوای داستانهای آنها مورد بررسی قرار خواهد گرفت، واین کار بدون شک دقت و تامل فراوانی را می طلبد تا اینکه محقق توانایی تعمق در داستانهای آنها را داشته باشد. بیشترین تمرکز دو داستان نویس بر روی پدیدههای اجتماعی است، پس در داستانهای خود جامعه و پدیدههای مشهود در آن را ذکر کردند، وآنچه شایستهی اصلاح است را با رمز وتمسخر مورد نقد قرار دادند. التدلاوی در دو مجموعه مورد بررسیش-"الطیور لا تنظر خلفها حین تحلّق" و"رنین الانکسار"-داستان نویسی پسامندرنیسم است، چه از جنبهی بکارگیری مفاهیم و چه از جنبه موضوعات مورد بررسی و شیوهی نقدی که در پیش گرفته. اما سعید مقدم در دو مجموعهاش-"کبریاء" و "حکایت ابی"-از جهت موضوعات و مفاهیم بکار گرفته شده داستان سرایی اجتماعی است، که این از جمله نکات مهمی است که محقق در این پایاننامه که با روش تحلیلی توصیفی انجام شده است، به آن دست یافته است

لقد جاء هذا البحث بعنوان: (دراسه معانی حروف الجر فی سورتی مریم ویس) وقد تتبع الباحث کل الآیات التی وردت فیها حروف الجر الاحادیه والثنائیه والثلاثیه فی سورتی مریم ویس حتی اذا تم احصاوها قام ببیان معانی ودلالات هذه الحروف، وذالک مقارنه بالمعانی التی ذکرها النحاه لها ویشتمل البحث علی خمس فصول وبعضهم ینقسم الی عدده المباحث والمطالب الآتیه: الفصل الاول: مقدمه، عرض الموضوع، الدوافع، اسئله التحقیق، اهداف التحقیق، منهج البحث، طریقه العمل، والفصل الثانی: خلفیه البحث. والفصل الثالث: المبحث الاول: المبانی النظریه، نبذه عن تسمیه الحرف، الحرف لغه، الحرف فی الاصطلاح، نبذه عن تسمیه حروف الجر، التعریف بالجرف لغه واصطلاحا، عدد حروف الجر بشکل عام، وظائف حروف الجر واثرها فی ظاهره الاضداد، ووظائف اخری لحروف الجر وظیفتان دلالیه ونحویه، علامات حروف الجر، محَلُّ الْمَجُرورِ مِنَ الإِعرابِ. المبحث الثانی: تقسیمات حروف الجر وانواعها، نبذه عن سوره مریم، نبذه عن سوره یس، مفهوم التناوب فی القرآن الکریم، موقف النحاه من تناوب حروف الجر، فوائد حروف الجر، الْاَفْعَال التی تتَعَدَّی بِحرف جر، مواضع زیاده الجاره، فائدتان، ما الزائده بعد الجار، حذف حرف الجر، حروف الجر لم تغیرها عن الجزاء، عدد حروف الجر الوارد تکرارها فی سوره (یس).عدد حروف الجر الوارده تکرارها فی سوره مریم. الفصل الرابع: تجزیه وتحلیل ینقسم هذا الفصل الی: المبحث الاول: سوره (مریم) وایضا ینقسم هذا المبحث الی ثلاثه مطالب وهی: معانی حروف الجر الوارده فی الآیات الکریمه فی سوره مریم. المطلب الاول: الحروف الاحادیه: اللام.-الباء.-الکاف.المطلب الثانی: الحروف الثتنائیه: من.-فی.-عن. المطلب الثالث: الحروف الثلاثیه: علی.-الی.- معانی حروف الجر الوارده فی الآیات الکریمه فی سوره (مریم)- احصائیه لحروف الجر الوارده فی سوره (مریم). المبحث الثانی:سوره (یس) ینقسم هذا المبحث الی ثلاثه مطالب وهی: معانی حروف الجر الوارده فی الآیات الکریمه فی سوره یس. المطلب الاول: الحروف الاحادیه: اللام.-الباء.-الکاف. المطلب الثانی: الحروف الثتنائیه: من.-فی.-عن. المطلب الثالث: الحروف الثلاثیه: علی.-الی.- احصائی لحروف الجر الوارد فی سوره (یس)، المقارنه بین سوره (مریم) و سوره (یس). والفصل الخامس: واعقب ذلک الخاتمه التی تتضمنت اهم النتائج التی توصل الیها البحث، سوره مریم- سوره یس، والتوصیات التی خرج بها. وقد بذلنا جهدا ملموسا فی هذا البحث واتمنی ان ینال اعجابکم، وشکرا.

حکمت از مفاهیم تعلیمی و آموزشی است که همواره مورد توجه بسیاری از شاعران و نویسندگان بوده است. مضامین حکمی، بیان موجز و مفاهیم عمیق دانشی و حکمی است. استفاده از حکمت ها پدیده مشخصی است که در بسیاری از آیات قرآنی و داستان های گوناگون ادبی و یا در شعر شاعران با آن روبه رو می گردیم. عبارات های منثور و منظوم بسیاری وجود دارد که به علت استفاده عوام مردم از آن به شکل ضرب المثل درآمده اند. عبارات حکمی به علت اجتناب از زیاده گویی و تاثیرگذاری بر مخاطب و سوق او به نیکی ها و هدایت مخاطب استفاده می گردد. مضامین حکمی به روش کنایه ای، تعریضی و غیرمستقیم موضع گیری متکلم و اندیشه های او را تبیین می نماید. بی شک مشخص است که هر شاعری که بخواهد شعرش مورد قبول عامه مردم قرار بگیرد و شعر او جزء اشعار جاودان قرار بگیرد باید در شعر خود از مضامین حکمی و ضرب المثل های حکمی بهره برد؛ از جمله شاعران معاصری که در آثار خود از مضامین حکمی و ضرب المثل ها در شعر خود استفاده نموده است، ایلیا ابوماضی شاعر معاصر جهان عرب می باشد. ایلیا ابو ماضی، از جمله شاعران بزرگی است که با همه طبقات مردم، هم زیستی داشته است. سرشت مردمان جوامع مختلف را شناخته و از درون و بیرون ایشان آگاهی های فراوان کسب کرده است. از همه مهم تر، عیب های اجتماعی و اخلاقی مردم را درک نموده است و به همین دلیل تلاش نموده تا با اشاره به مضامین حکمی چون تفاول و خوش بینی، آزادی، عشق، صبر، شادی، فناپذیری عالم و مرگ این عیوب را اصلاح نماید و مردم و اجتماع را به سوی اهداف نیکو و پسندیده سوق دهد. روش پژوهش حاضر تحلیلی-توصیفی می باشد و روش گردآوری اطلاعات کتابخانه ای است. جامعه ی آماری پژوهش، دیوان اشعار ایلیا ابوماضی می باشد که به صورت نمونه ای برخی از اشعار وی که دارای مضامین حکمی بوده، گزینش شده و مورد تحلیل قرار گرفته است. ایلیا ابوماضی آینه تمام نمای آموزه ها، آرمان ها و انگاره های متعالی انسان است. حکمت و اخلاق در اشعار ایلیا چشم اندازهای متنوعی دارد زیرا ایلیا از زوایا و مناظر مختلف به مسئله اخلاق نگریسته است.

مبحث آرمان و آرمانگرایی ریشه تاریخی اش در اسطوره و اساطیر ملل دارد، در ادبیات یونان من جمله نوشته های افلاطون در کتاب « جمهوریت»؛ در ادبیات ایران اسلامی در نوشته های، ابو نصر فارابی،ابن سینا، شیخ اشراق سهروردی، ملاصدرا، و حتی نوشته های ایتالیایی دانته آلیگیری در شاهکار سروده حماسی و عرفانی اش در کتاب« کمدی الهی- نمایش خدایی»، در ادبیات انگلستان، در نوشته های جان میلتون در کتاب« بهشت گمشده- لاست فردوس»،آتلانتیس، فرانسیس بیکن؛ همینطور در ادبیات عرب من جمله نوشته ابوالعلای المعری در کتاب « الغفران» تا ادبیات معاصر در سروده های اشعار شاعران و ادیبان، مواردی از مفاهیم آرمانی و مضامین آرمانگرایی به چشم می خورد، اما در این پژوهش، ما تنها به « بررسی تطبیقی آرمانگرایی در گلستان سعدی و کتاب کلیله و دمنه ابن مقفّع » پرداخته ایم، هرچند کتابهایی راجع به مباحث آرمان و آرمانگرایی در ادبیات، فلسفه، عرفان، و همینطور تحقیقات و پژوهشهایی راجع به سعدی شیرازی و کلیله و دمنه ابن مقفّع ، نگارش یافته، ولی پژوهش حاضر، برای اولین بار به مباحث تطبیقی کتاب گلستان و کلیله و دمنه از منظر مفاهیم آرمانی و آرمانگرایی پرداخته است .

تصویرپردازی که یکی از شیوه های هنری موثر در القای آموزه های دینی و پیام های قرآن کریم است و ابزار اصلی اسلوب قرآن کریم است. قرآن با تصاویر حسی و تخیلی، معانی ذهنی و حالات درونی و اتفاقات محسوس را بیان می کند و به تصاویر، حیات و حرکت می بخشد. در نتیجه معانی ذهنی به حرکت مبدل می گردند و حالات درونی به شکل تابلو و مناظر در می آیند سوره شعراء نیز که جز چند آیه از آن از سوره مکی به حساب می آید، دربرگیرنده ی داستان های از انبیای کرام مانند موسی، ابراهیم، نوح، هود، صالح، لوط و شعیب و سرانجام دشمنان ایشان است که می توان پندآموزی و تسلی خاطر پیامبر را در بیان این داستان ها به وضوح دید. در این داستان ها تصویرپردازی های زیبایی به چشم می خورد که در این پژوهش برآنیم تا با استفاده از روش تحلیلی، توصیفی و واکاوی تصاویر هنری این داستان ها به بیان تصاویر هنری کلی و جزئی موجود در این داستان ها بپردازیم تا لایه هایی از اعجاز قرآن کریم را نمایان سازیم

معلقات سبع درواقع یکی از درخشان ترین آثار شعری در عصر جاهلی و آیینه تمام نمای آن عصر است که فرهنگ و آداب ورسوم، وزندگی مردم را در آن عصر نشان می دهد. چراکه معلقات سبع شناسنامه عصر جاهلی است و درک درست این اشعار و بررسی آن ها از جوانب مختلف راهی برای شناخت عصر جاهلی است.تاکنون پژوهش های بسیاری حول معلقات انجام گرفته است اما پژوهشی که از منظر نقد کهن الگویی همه ی اشعار معلقات سبع را مورد بررسی قرار داده باشد یافت نشده است .بنابراین برآن شدیم تا این آیینه ی تمام نمای عصر جاهلی را با تکیه بر نظریات روانکاوی یونگ مورد بررسی قرار دهیم. اگرچه این نقد همانند همه ی گرایش های دیگر، کاستی هایی نیز دارد ولی در تحلیل روانی شخصیت ها جذاب و پرارزش نیز هست مهم ترین ویژگی این رویکرد کشف رازهای نمادین یا به عبارت دیگر کشف درون مایه های یک اثر ادبی- هنری است (همان: 132) و درون مایه، زندگانی هنرمند و اوضاع واحوال او به معنی کامل کلمه است انسان امروز برای پی بردن به لایه ها و ابعاد درونی و نیز زیبایی های معنایی یک اثر و تاویل کلام آن، باید از نقد روانشناسانه که به مطالعه نفسانیات و حالات درونی صاحبان آثار ادبی می پردازد، استفاده کند. می توان بسیاری از آثار ادبی هنری گذشته های دور و ازجمله قدیمی-ترین اشعار عربی ازجمله معلقات سبع را از را از منظر روانکاوی یونگ و نقد کهن الگویی تحلیل نمود. تاکنون درزمینه ی بررسی کهن الگویی معلقات پژوهشی صورت نگرفته است و این رساله بر آن است که به مثابه ی دیگر پژوهشگران به پژوهش و تحقیق در این اشعار بپردازد و به سبب گستردگی کار درزمینه ی نقد روان شناختی فقط به موضوع بررسی کهن الگویی این اشعار پرداخته می شود

زیبایی شناسی علمی است که با داشتن نظام منسجمی از شاخصه ها به ارزشیابی آثار هنری می پردازد. از این رو مطالعات زیبایی شناسی در قرآن که جامع ترین کتاب آسمانی و جاودانه ترین معجزه ی الهی است‎ ‎در ابتدا به مباحث نظم و اعجاز منحصر می شد و دانشمندانی چون عبدالقاهر جرجانی به تفصیل به مسئله ی نظم و بلاغت قرآن در کتاب معروف خود دلائل الإعجاز پرداخته است. مزیت آگاهی از این علم از آن جهت است که با بنا کردن قواعدی که به تناسب واژگان آیات و سوره ها و حکمت آمیز بودن چینش آن ها توجه دارد، پرده از اسرار بلاغی قرآن برمی دارد. ‎ ‎از نمونه های بارز اعجاز بیانی قرآن وجود فواصل در پایان آیات است که با جدا کردن هر آیه از آیه بعد، سبب مکث و تجدید نفس برای خواننده می شوند ضمن آن که با آهنگین کردن آیات بیان قرآن را از یک نواختی خارج کرده و با ایجاد تنوع در ساختار تعبیری سوره ها در رسایی بهتر مفاهیم نقش بسزایی دارند. ‎ ‎این پژوهش 85 آیه که از سراسر قرآن گزینش شده و دارای فواصل قرآنی سمع و بصر و مشتقات آن دو و افعالی که از ریشه ی سمع و بصر می باشند را به روش توصیفی-تحلیلی در دو بخش ساختاری و محتوایی بررسی می کند. از این رو در بخش ساختاری براساس حرف روی این فواصل به دو صورت متماثله و متقاربه، و بر اساس تجمع حرف روی و وزن به سه صورت مطرف و متوازی و متوازن که نوع غالب آن ها مطرف است قابل تفکیک می باشند و در بخش محتوایی که از تفاسیری چون المیزان و زمخشری و بیضاوی استفاده شده، در یک قسم تناسب و هماهنگی فواصل سمع و بصر با مضمون آیه مورد بررسی قرار می گیرد و در قسمی دیگر تناسب این فواصل با مجموع آیات پیشین و یا سوره موردنظر که به صورت یکی از گونه های تاکید، تعلیل، تشویق و انذار و تهدید و تهکم و... است، تجزیه و تحلیل می شود.

چکیده ادبیات هر جامعه ای باز نمودی از شرایط اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آن جامعه است به خصوص در جوامعی که همواره در معرض استبداد و ظلم پادشاهان و استعمار و استثمار بیگانگان بوده اند و اعتراض به این ظلم و ستم ها نمود بیشتری داشته است. ادبیات عرب سرشار از اشعار شاعران متعهدی است که با زبان استعاره و کنایه سعی در اعتراض به وضع موجود داشته اند. شعر معاصر، تعهد به مسائل اجتماعی و سیاسی انسان را سرلوحه مضامین خویش قرار می دهد و شاعرانی را به تاریخ معرفی می کند که در راستای تصویر مفاهیم سیاسی و اجتماعی و حل مشکلات جامعه می کوشند که از جمله این شاعران علی جعفر العلاق است که در این راستا حرکت می کند. او پیوند سیاست، جامعه و ادبیات را به گونه ای در اشعار خود برقرار کرده است که براستی مخاطب حد و مرز میان آن ها را فراموش کرده و اصولاً متحیر می ماند که او شاعر سنت گراست یا که نوآور و متجدد می باشد.کشور عراق از روزگاران کهن میدان تاخت و تازهای گوناگون بوده است که بدون شک بر فرهنگ و تمدن آن تاثیر گذاشته، حاکمیت امپراطوری عثمانی بر کشور عراق در دو قرن اخیر و نتایج سوء آن، کشور را به سوی آینده ای تاریک سوق داد. بی ثباتی سیاسی، تزویر و تقلب در امورات کشور را می توان از عوامل موثر در عقب ماندگی کشور عراق دانست.هجوم غربی ها، بروز جنگ جهانی اول، شکست امپراطوری عثمانی، حزب بعث، سیاست صدام، حمله آمریکا به عراق و نیز اوضاع اجتماعی نابسامان کشور، زمینه را برای بیدار شدن مردم جهت حل مشکلات جامعه خویش آماده کرد.العلاق به عنوان شاعر معاصر با تکیه بر سبک و سیاق نازک الملائکه و بهره گیری از ذخیره سرشار لغوی آن، موضوعات جدید و تحولات مختلف جامعه را در شکل و شمائلی جدید عرضه کرده است. عصر شاعر از سیاه ترین روزگارانی بود که او در عراق سپری کرده است به همین دلیل شاعر برای آگاه کردن مردم از دام زنجیره های ظلم، بیان افکار و عواطف خود را با توجه به شرایط حاکم بر عراق نه از راه عینی و ملموس، بلکه از طریق اشاره و استفاده از نمادها، برای ایجاد انگیزه و تفکر در ذهن خواننده، در مکتب سمبولیسم مورد توجه است.وی از روحیه ی مقاومت و ظلم ستیزی برخوردار است و با طرح نمادها، نوگرایی در تصاویر شعری، جاندار پنداری در کلمات، استعار و تشبیه، دفاع از خاک و تلاش برای رسیدن به وضع مطلوب را در افراد ایجاد می کند.پژوهش حاضر بر

یکی از گرایشات اصلی ادبیات داستانی معاصر عربی، گرایشات فمینیستی است. در این ادبیات نویسندگان زنی ظهور کردند که نوشته های آنها بر رنج و محرومیت زنان و دفاع از آنها تکیه دارد. این نویسندگان نسبت به موقعیت خود در جامعه اعتراض می کند و خواستار برابری حقوق زن و مرد هستند. در سوء استفاده از زنان و آزار جنسی آنها و اعتراض به اینکه زنان در ارتباط با مردان معنا پیدا می کنند، مورد توجه قرار گرفته است. در سیر تحول ادبیات داستانی زنان در این دو ادبیات، نویسندگان زن با انتخاب شخصیت های متعدد در داستان و دادن نقش اصلی به زنان و انتخاب زاویه دید زنانه، صدای زنانه را در داستان طنین افکنده اند. اکثر آثار نویسندگان زن دارای فضایی کاملا زنانه است. در این فضا در کنار شخصیت های زن، لحن زنانه و زاویه دید زنانه و تاکید بر آزادی زن در متن انسجام ایجاد کرده و در کنار کلیت گفتمان بر داستان های زنانه فضایی زنانه حاکم است از میان زنان روشنفکر عرب، رجا، عالم در مقام نویسنده و مدافع حقوق زنان در عربستان چهره برجسته ای دارد. همچنین بیزاری خود را از محدودیت آزادی بر فکر و اندیشه نشان می دهد بیشتر نوشته هایش به مسائل زنان می پردازد که در این رمان ها گرایش های فمنیستی در خور مشاهده است رمان های وی نمایانگر اعتراض فراوان به وضعیت موجود زنان می باشد و اعتراض صریح خویش را نسبت به باورهای سنتی نشان می دهد جامعه خود به نقد جامعه، فرهنگ و سنت های آن بپردازد. رمان ستر پیرامون انتفاضه یک زن روشنفکر عربستانی است که می خواهد نابرابری هایی را که نسبت به زنان در جامعه مرد سالاری عربستان روا شده است، بیان کند. نویسنده با استفاده از خصوصیات نوشتاری خاص خود با بهره گرفتن از گفتمانی زنانه، جریان سیال ذهن و استفاده از صنائع بلاغی همچون استعارات و تشبیهات گسترده و توریات و در بسیاری از موارد رمز و نماد، فرهنگ حاکم بر جامعه خود را به تصویر بکشد و ذهن خواننده را در مورد آنها به چالش بکشاند. تنها شیوه ی مقابله راوی زن در برابر مشکلات گریز زدن به دنیای خیالات است وقتی زن، شنونده ای در عالم واقع ندارد مردی را در عالم خیال می آفریند و او را مخاطب درد دل ها و افکارش قرار می دهد. در این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی عناصر داستانی و محتوای رمان ستر و نقد داستانی و گفتمانی رجاء عالم از منظر نقد زن محور بررسی می شود. بعد از خوانش

رئالیسم مکتبی ادبی که در قرن نوزدهم در فرانسه به وجود آمد که هدف آن بیان واقعیات و نگاهی واقع بینانه نسبت به مسائل و مشکلات طبقات فرو دست و محروم جامعه در قالب رمان است. توفیق الحکیم از جمله نویسندگان مشهور و نام آور مصری است که به این مکتب توجه نشان داده و در برخی از آثار خود اتفاقاتی را که در زمان حیاتش رخ داده، منعکس نموده است. وی در سال 1927 به عنوان دادستان در مصر و روستا های اطراف مشغول به کار شد و این فرصت به او دست داد تا از نزدیک در جریان روند دادرسی و رفتار سیستم اداری در قبال مردم، قرار گیرد. مشاهده تخلفات وسیع اداری و قضایی و نیز تاثیر سلبی آن ها بر زندگی مردم، سبب ایجاد تلنگری شد تا با یک دید رئالیستی و با هدف انتقاد از وضع موجود و نیز در جهت تلاش برای رفع و اصلاح آن ها، به نوشتن رمان یومیات نائب فی الاریاف روی آورد که در آن خاطرات روزانه توفیق الحکیم در هنگام تصدی پست دادستانی منعکس شده است. در این تحقیق که بر اساس شیوه توصیفی- تحلیلی و با رویکرد نقد رئالیستی رمان به رشته تحریر در آمده، تلاش بر این است که ویژگی های واقع گرایانه این رمان و نمودهای آن مورد بررسی و تحلیل قرار داده شود. نتایج تحقیق حاضر نشان می دهد که این رمان در زمره رمان های رئالیستی قرار دارد و ویژگی های مکتب رئالیسم در آن به چشم می خورد؛ علاوه بر آن، برجسته ترین گونه های رئالیسم به کار برده شده در این اثر عبارتند از رئالیسم اجتماعی، رئالیسم انتقادی و رئالیسم سیاسی که هر کدام دارای نمودهای متعددی هستند.

کتاب اقصی الاکانی از جمله تالیفات مختصر ومفید در علم بلاغت است که قاضی زکریای انصاری آن را تالیف کرده است. این کتاب بر اساس تلخیص خطیب قزوینی و به شیوه قدما تالیف شده و مولف در برخی موارد خود نیز اظهار نظر کرده است. علامه شیخ عمر ابن قره داغی از دانشمندان نامدار کرد حاشیه ای شرح مانند بر این کتاب نگاشته و نظرات خود را هم در آن مطرح کرده است. این پایان نامه تصحیح و تحقیق نسخ خطی این حاشیه است.

عبد الکریم مدرس از علما و مفسران معاصر کرد است که دو تفسیر مهم یکی به زبان کردی و دیگری به زبان عربی دارد. مدرس در تتفسیر مواهب الرحمن در موارد متعدد مسائل بلاغی قران را بررسی کرده است. او در بسیاری از این مباحث متاثر از مفسران قدیم است و گاه خود هم اظهار نظرهایی میکند. در این پایان نامه مسائل مربوط به علم بیان مورد بررسی قرار گرفته است.

منظومه بدر المطالب اثر سید مسعود هاشمی تمتمی از فضلای معاصر است که آن را در علم صرف و برای تعلیم طالبان این علم سروده است. او در این منظومه بیشتر متاثر از کتاب شافیه ابن الحاجب نحوی است و در بیشتر موارد حتی مثال های موجود در این کتاب را تکرار کرده است. از مزایای این منظومه می توان به جامع بودن و اشزاف نویسنده بر مسائل اشاره کرد. اگر چه به گفته ناظم او این منظومه را در دوران تحصیلات مقدماتی سروده اما میتوان آن را در زمره منظومه های تعلیمی ممتاز به شمار آورد. در این پایان نامه منظومه تصحیح و شرح شده است و در آن مهمترین منابع صرفی مورد استفاده قرار گرفته است

نبهانی و بیخود از جمله شعرای معاصر می باشند که در زمینه مدایح نبوی آثار بس گرانبهایی دارند. نبهانی حدود 1800 بیت در مدیح نبوی دارد و بیخود نیز بخش عظیمی از دیوان خود را در قالب های گوناگون شعری به این موضوع اختصاص داده است. در این پژوهش با تکیه بر روش تحلیلی - توصیفی و بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به بررسی تطبیقی برجسته ترین مضامین مشترک مدایح نبوی نبهانی و بیخود پرداخته می شود

این پژوهش بر آن است تا مجموعه رسایل نثری به اضافه ی سه مقدمه ی مشارالیه را در کتابی تحت عنوان «ورود الکرد فی حدیقه الورود» که به همت استاد گران قدر محمدعلی قره داغی گردآوری و به چاپ رسیده است، در سه محور آوایی، معنایی و ترکیبی، سبک شناسی یا به عبارتی دیگر از دیدگاه علم بلاغه ی قدیم، مطالعه و بررسی نماید. شیخ طاها در فاصله ی سال های 1230 تا 1300 می زیسته است که همزمان با اواخر دوره ی عثمانی و تقریباً اوایل مرحله ی احیاء در عصر نهضت ادبی جهان عرب بوده است، این پژوهش درپی آن است با بررسی های خود نشان دهد که چه میزان آثار نثری ایشان از ویژگی های دوره ی عثمانی که همانا توجه به جنبه ی لفظی بیش از معنا، اغراق در به کارگیری توریه، تضمین، اقتباس و جناس و التزام به سجع ملالت آور است، متاثر می باشد. (فاخوری، 1380 هجری: 870)

رمانتیسم اساساً پدیده ای اروپایی است که در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم در اروپا به وجود آمد و خاستگاه اولیه ی این جنبش ادبی آلمان بود. آن ها معتقد بودند که شعر باید وحدت موضوع ارگانیک داشته باش. رمانتیسم معولاً در باب مکان ها و مناظری سخن می گوید که تخیل را برمی انگیزد و احساس به معنای وسیع آن را جایگزین خرد کرده است. از ویژگی های عمده ی این مکتب: احساس گرایی، درون نگری، آزادی خواهی، قهرمان پروری و ... می باشد. در تعریف رمانتیک بیشت تر بر انواع فرا رمانتیک ها چون فرار به رویا، گذشته، سرزمین های دور دست و تخیل تکیه می شود. این مکتب ادبی هنگامی که در کشورهای اروپایی روبه افول نهاد، یعنی در اوایل قرن بیستم به کشورهای عربی راه یافت و در ادبیات عربی ابتدا به صورت ترجمه ی آثار اروپاییان و بعدها در شعر عربی نیز نمود پیدا کرد و تعارض میان شکل و محتوای شعر عربی را از میان برد. پژوهش حاضر برآن است که ویژگی های شعر رمانتیکی را در اشعار ملک عبدالعزیز و مهیندخت معتمدی بررسی و جست و جو نماید. چارچوب پژوهش نیز برپایه ی چهار دیوان ملک عبدالعزیز به نام های: اغانی الصبا، قال السماء، بحر الصمت وتلمی قلب الاشیاء؛ و دو دیوان مهیندخت یعنی: دریای اشک و گل های آبیدر می باشد. شیوه ی پژوهش نیز توصیفی-تحلیلی براساس مکتب رمانتیک می باشد. در پایان می توان گفت که مضامین رمانتیکی چون غم و اندوه، عشق و طبیعت در شعر دو شاعر بیشتر نمود و ظهور پیدا کرد.

برسی زیبایی شناسانه تصاویر قرآن کریم از دیرباز مورد توجه مفسران و بلاغیان بوده است. اصول و قواعد بلاغت و به طور خاص علم بیان هم در ابتدا در جهت فهم قرآن کریم در آثار دانشمندان اسلامی مورد مداقه قرار گرفت و در مرحله زمانی خاصی به عنوان یک دانش تدوین شد. اما قدما در بررسی های بیانی خود از مواردی چون تشبیه، مجاز، استعاره و کنایه پا فراتر ننهادند و به ندرت از بافت و سیاق و زیبایی های نهفته در آن توجه کردند. در عصر حاضر تحت تاثیر مطالعات زیبایی شناسی جدید توجه ویژ ای به زیبایی شناسی قرآن شده و کارهای ارزنده ای هم انجام شده است. در این پایان نامه بر اساس اصول و قواعد زیبایی شناسانه قدیم و جدید سعی بر آن است تا تصویرهای موجود در مورد منافقان در قرآن بررسی شود.

در این پایان نامه بر اساس نظریه نشانه شناختی اجتماعی دو رمان اصل و فصل از سحر خلیفه و ذاکره الجسد اثر احلام مستغانمی مورد تحقیق و بررسی قرار می گیرد. نتایج این پژوهش حاکی از این است که زبان نویسندگاان در این دو رمان تا حد زیادی زبانی زنانه است و استفاده از واژگان و ترکیبات مخصوص زنان به طور چشمگیری خود نمایی می کند. نویسندگان در مواردی آگاهانه و در مواردی دیگر به شکل ناخود آگاه از کلمات و ترکیباتی استفاده کرده اند که بیشتر زنانه است. این پایان نامه با تبعیت از الگوی نشانه شناختی اجتماعی و در سه سطح واژگانی نحوی و معنایی دو اثر بارز از دو نویسنده مشهور عرب را مورد مطالعه قرار داده است.

اعبدالرحمن ابراهیم المنیف معروف به عبدالرحمن المنیف (زادهٔ 29 مهٔ 1933 در امان — درگذشتهٔ 24 ژانویهٔ 2004 در دمشق) نویسنده و ادیب سعودی است که از مشهورترین ادبای جهان عرب در قرن بیستم بشمار می رود. او توانست واقعیت های اجتماعی و کشمکش های سیاسی کشورهای عربی علی الخصوص کشورهای شورای همکاری خلیج فارس یا در واقع کشورهای نفتی را در نوشته هایش منعکس نماید.این پایان نامه به بررسی مضامین سیاسی و اجتماعی در رمان مشهور ارض السواد اثر عبدالرحمن منیف می پردازد. نویسنده در این رمان به شکلی هنرمندانه مسائل و مشکلات سیاسی و اجتماعی عراق را به تصویر کشیده است. مساله نفت از مهمترین و محوری ترین مواردی است که منیف در داستان خود به آن پرداخته است. به علاوه مشکلات جامعه عربی، استعمار، اختلاف طبقاتی، زن و... از جمله موارد مهمی هستند که در این داستان نمودی بارز دارند.

علم نحو عربی، یکی ازعلومی است که به دلیل آن که این علم، بخش بزرگ و بسیار مهمی از دستور زبان قرآن و حدیث است و عالمان دینی از ابتدا تاکنون اهتمام فراوانی به آن داشته اند؛ چون برای فهم و درک کلام صحیح پروردگار جل و علا، باید جرعه ای از دریای آن نوشید. این علم از سده های آغازین بعد از ظهور پیامبر(ص) و رسالت ایشان و به واسطه ی گسترش و شکوفایی اسلام به وسیله صحابه کرام به دورترین نقاط جهان، و به این دلیل که چون بیشتر مردمی که به این دین می گرویدند عرب زبان نبودند و برای درک و فرمانبرداری از برنامه های این دین نیاز به یادگیری آن داشتند، پس این علوم به وجودآورده شدندکه در این راستا یکی از ملتهای مسلمانی که بیشترین و مهم ترین خدمتها را به این علم و دین ارائه کرده اند؛ کردها بودند و این علم بسیار مهم جایگاه ویژه ای را در میان آنها به دست آورد. به طوری که از میان آنان می توان به عالمانی نحوی بارز و اثرگذاری که در علم نحو برای خود صاحب سبک هستند؛ همانند:"سیبویه"و"خلیل" اشاره نمود. همچنین اگر به دانشمندان کرد زبان که خدمتهای شایانی که به این علم وحتی علوم دیگرکرده اند اشاره ای ننماییم به ایشان ظلم رواداشته ایم و یکی از این بزرگواران که مورد بررسی و پژوهش ما است شیخ معروف نودهی می باشد که یکی از علومی را که به رشته نظم درآورده است علم نحومی باشد. در مورد علم نحو صدهاکتاب چاپ شده است اما آنچه که مورد بحث و بررسی ماست الاغراب فی قواعدالاعراب است که اثری است منظوم از کتاب قواعدالاعراب که منسوب به ابن هشام انصاری می باشدکه نسخه کاملش در کتابخانه دانشگاه صلاح الدین و درکشورعراق قراردارد. نودهی درآوردن مثالها همانگونه که خودایشان درابتدای این اثرمی فرماید،که نمونه هایی را که ابن هشام آورده است، نیاورده ام و بیشتر مثالهای ایشان در مدح پیامبراکرم است به گونه ای که اگر بخواهیم در میان آنها قصایدی در مدح پیامبر قابل تالیف است وهمچنین از مثالهای اخلاقی و تعلیمی آکنده است. روش و سبک کار بر اساس توصیفی تحلیلی می باشد و در این پژوهش سعی شده است که در ابتدا ابیات ترجمه وشرح داده شود و لغتهای نامانوس به زبان فارسی برگردانده شود و همچنین تلاش کرده ایم که به غیر از تقسیم بندیهایی که نودهی دراین اثرخودبیان داشته است به تقسیمات دیگری که نحویهای دیگربه آن پرداخته اندنیز بپردازیم که تفاوتهایی دراین م

مدایح نبوی از ابتدای رسالت و ظهور یگانه نگین نبوت، زینت بخش اشعار شاعران بوده است. ادبیات های مختلف دنیا مفتخر به جای دادن مدیح نبوی در اشعار خود گشته اند. این مدیح ابتدا در زبان عربی نمایان گشت و در عصر عباسی به صورت فن مستقلی تدوین شد، ادبیات ملل دیگر نیز در این زمینه بی بهره نماندند محمود سامی البارودی و ملاحسین باته ای دو شاعر برجسته ی مدیح نبوی در عصر معاصر می باشند که اولی به زبان عربی و دومی به زبان کردی، عشق و محبت روحی خود را در قالب هایی زیبا به نظم درآورده اند و آن ها را به ساحت والای نبوتش تقدیم نموده اند. بارودی علاوه بر اختصاص بخشی از دیوانش به این فن قصیده ی زرینه و ادبی کشف الغمه فی مدح سید الامه را در این فن با استادی تمام سرده است. باته ای نیز که در ادب کردی کرمانجی، از استادان بلامانع این ادب می باشد منقش کردن ادبش را با مدایح نبوی مایه ی افتخارش دانسته است. وی علاوه بر دیوانش که چند قصیده ی مستقل مدحی در آن جای گرفته است ، مولود نامه ی منظوم کردی را نیز به یادگار گذاشته است. با توجه به اینکه مدایح نبوی این دو شاعر تفاوت ها و شباهت هایی با هم دارند؛ پس پژوهش بر آن است مدایح نبوی این دو شاعر را بر اساس مکتب تطبیقی آمریکایی تحلیل و بررسی نماید و این پژوهش با ابزار کتابخانه‎ای و روش تحلیلی –توصیفی انجام گرفته است.

پژوهش حاضر بر آن است که تکنیک های سوررئالیستی را در شعر علی احمد سعید معروف به ادونیس بررسی و جست و جو نماید. چارچوب پژوهش بر پایه بررسی هشت دیوان شعری او است که عبارتند از: قصائد اولی- اوراق فی الریح- اغانی مهیار الدمشقی- کتاب التحولات و الهجره فی اقالیم النهار و اللیل- المسرح و المرایا- مفرد بصیغه جمع- هذا هو اسمی و کتاب الحصار.

در این پایان نامه کنایات موجود در دیوان ابن الفارض شاعر و عارف مشهور عرب بر اساس اصول بلاغت کلاسیک و با الهام از زیبایی شناسی معاصر مورد بررسی قرار گرفته است. از آنجا که زبان شاعر در دیوان زبانی عرفانی و رمزگونه به حساب می آید طبیعی است که در جای جای دیوان شاهد کنایه های مختلفی باشیم. این کنایه ها از یک جهت به سه دسته کنایه از نسبت- کنایه از صفت و کنایه از موصوف قابل تقسیم اند و از سویی به اعتبار وسایط و قرب و بعد در دلالت انواعی چون تلمیح اشاره رمز و ... را شامل می شوند.

قرآن کریم از همان روزهای نخستین نزولش، در تمامی ابعاد زندگی مردم اثر گذاشت و حتی از این فراتر رفته و در ادبیات ملل مسلمان نیز تاثیر شگرف نهاد و این امر به تنهایی به ادبیات قدیم ختم نمی شود بلکه تاثیر انکارناپذیر قرآن در دوره معاصر و به ویژه در ادبیات معاصر عرب کاملاً مشهود است. یکی ازشاعران برجسته ادبیات معاصر عرب،حافظ ابراهیم می باشد. وی به واسطه ی حافظه قوی که داشت توانست بسیاری از آیات قرآن را از همان اوان کودکی حفظ نماید و در ایام شاعریش به کار گیرد. تاثیر پذیری حافظ از قرآن کریم در جای جای اشعارش به چشم می خورد. او با بهره گیری از قرآن و استناد به آیات توانست غرض خود را در جهت تایید دیدگاه های سیاسی، اجتماعی، اقتصادی و... به انجام برساند. وی در سبک نگارش اشعارش از اقتباس لفظی به صورت عبارات (کامل و جزئی) و واژگانی و همچنین اقتباس معنایی و مفهومی بهره گرفته است. علاوه براین، از مهمترین سرچشمه هایی که او شعرش را بدان سیراب نموده، شخصیت های انبیاء است. او داستان انبیاء و شخصیت های قرآنی را در شعر خود بکار گرفته و از داستان حضرت یوسف، مسیح، موسی و سلیمان (علیهم السلام) برای توصیف ممدوح خود کمک می گیرد و در کل از رهگذر اقتباس آیات قرآن کریم اوضاع اجتماعی و سیاسی و فکری عصر خود را ترسیم می کند. این پژوهش دارای رویکرد نظری است و در آن از روش توصیفی – تحلیلی استفاده می-شود.

ادبیات تطبیقی از شاخه های جدید گسترده ی ادبیات است که در آن، تشابه و تفارق نمونه های مختلف آثار ادبی بررسی می شود.اولین بحث در این حوزه اختلاف نظر صاحب نظران درباره ی اصطلاح ادبیات تطبیقی و هم چنین ارائه ی تعاریف متفاوت از این اصطلاح است اما آنچه که مشخص است ادبیات تطبیقی مفهوم جدیدی دارد که هم اکنون در شمار علوم ادبی معاصر از ارزش و مقام والائی برخوردار است. این پژوهش تلاش دارد به مقایسه تطبیقی میان دو شاعر فاخر کرد وعرب یعنی متنی و نالی بپردازد و انواع فخریاتشان را مورد بررسی قرار دهد. متنبی بیشتر به خود فخر ورزیده تا به نیاکانش در حالی که فخر نالی از جنس دیگری است و در آن می توان موارد تازه ای یافت از جمله فخر به توانایی علمی و ادبی. در این پژوهش ادبیات تطبیقی چیستی فخر انگیزه های سرایش فخر و موارد اشتراک و اختلاف دو شاعر در این زمینه بررسی می شود.

از آغاز پیدایش عرفان نظری به عنوان دانشی مستقل، تفسیر عرفانی نیز در کنار سایر مشرب های تفسیری، پا به عرصه وجود گذاشته است. در این شیوه ی تفسیری، مفسر همواره می کوشد تا بر اساس مبانی عرفانی که خود به آن پایبند است، آیه های قرآن را تاویل نماید و بر این اساس دیدگاه های گوناگونی در میان مفسران عارف پدید آمده است. دو تفسیر لطایف الإشارات و روح البیان به زبان عربی و کشف الاسرار و عده الابرار به زبان فارسی از جمله مهم ترین تفسیرهای عرفانی به شمار می آیند که همواره مورد توجه علاقمندان عرفان نظری و پژوهش گران این عرصه بوده است. ابو القاسم عبدالکریم ابن هوازن قشیری (376-464) که خود از اصحاب معرفت به شمار می آید، در تفسیر خود به بیان مبانی تصوف و عرفان و سیر و سلوک پرداخته است و سعی کرده در تفسیر هر آیه، اشارات عرفانی را به صورت اجمالی بیان نماید. طبیعی است که چنین مفسری هر آیه از قرآن کریم را – اعم از آنکه مربوط به احکام، عقاید، داستان های پیامبران، وعد و وعید و ... باشد – در چارچوب مبانی خاص خود مورد بررسی قرار می دهد. اسماعیل حقی بروسوی (1063-1137 ق) نیز، با وجود این که از مفسران متاخر محسوب می شود، چنین شیوه ای را دنبال می کند. وی هرچند در تفسیر خود، روح البیان، بیشتر ناقل سخنان صوفیه به حساب می آید و در تفسیر آیات قرآن مرتب به کلمات و اقوال عارفان و شاعران فارس و عرب اشاره می کند، اما مشرب و شیوه به خصوصش را می توان در لابلای تفسیرش جستجو کرد. تفسیر کشف الاسرار میبدی (متوفی570 ق) نیز از جمله تفاسیر عرفانی در زبان فارسی به شمار می آید که تاویلات و اشارات گوناگون عرفانی و اقوال و نظرات مختلف عارفان مسلمان در آن به وفور دیده می شود و در این زمینه می توان آن را در ردیف تفسیرهای درجه اول عرفان اسلامی به شمار آورد.

عبد الغنی نابلسی از عرفا و شعرای مشهور و از شارحان شعر ابن الفارض و یکی از منسوبان به مکتب وحدت وجود ابن عربی به شمار می آید. او در خمریات خود چون سایر شاعران متاثر از این مکتب از رمز در بیان معانی عرفانی بهره جسته است. خمریات او آکنده از رمزهای گوناگون است که می توان آن را در دایره عرفان وحدت وجود مورد بررسی قرار داد. در این پژوهش سعی بر آن است که با روش توصیفی تحلیلی رمز در خمریات نابلسی مورد مطالعه قرار گیرد>

احمد شوقی بحق امیر الشعراء عصر معاصر عرب واز تجدیدکنندگان اسلوب مختلف شعری و از طلایه دران مکتب جدید کلاسیک است.او شاعر انسان واحساس وعاطفه ومولد تجربه های فراوان با تکیه بر استعداد های فطری است که به سبب اسلوب فنی فراوان در اشعار و نمایش نامه هایش مانند نگینی زرین بر هرم ادبیات معاصر عربی می درخشد.(عبدالمجید،5:1119) شوقی دارای آثاری فراوان واشعاری زیبا ودلنشین در زمینه نظم ونثر می باشد و از مهم ترین تالیفات او دیوانش «الشوقیات» در چهار جلد بزرگ می باشد ونام آور بودن او در میان ادبا وشاعران مصری بیشتر به خاطر آثار منظوم اوست .اشعار او ساده وروان ،در عین حال تفکر برانگیز است.او در اشعار سیاسی و اجتماعی خود برای رفع نقص ها و کاستی های سیاسی ،اجتماعی ،اقتصادی واخلاقی جامعه مصر،اشعار اجتماعی و سیاسی خود را که مبنای آن تفکر انتقادی است در قالب طنز با زبانی غیر مستقیم بیان می کند. ازآنجا که مقوله طنز در اشعار سیاسی و اجتماعی شوقی بیشتر نمود پیدا کرده است،بیدارگری و آگاه کردن افکار عمومی نسبت به مفاسد و معایب موجود در جامعه، و رشد و تکامل شعور اجتماعی در راستای فضیلت های اخلاقی و انسانی ممکن است اهدافی باشد که شوقی در اشعار خود به دنبال آن بوده است. با توجه به قدیمی و گسترده بودن هنر طنز در میان ادیبان وشاعران در قرون مختلف ادبی ،پژوهش های ارزشمند و جاودانه ای درباره این گونه غنی در ادبیات عرب به ثمر رسیده است اما یکی از موضوعاتی که در ادبیات عربی کمتر مورد توجه قرار گرفته است«ادبیات طنز»است ،بر همین اساس پژوهش درباره طنزپردازی و فکاهه گویی در شعر شاعران عرب زبان مخصوصا در دانشگاههای ایران کمتر به چشم می -خورد ودر این میان خلای در زمینه پژوهش در آثار شاعران عرب زبان احساس می شود. احمدشوقی نیز از شاعرانی است که با وجود گستردگی دامنه ی طنز و فکاهه در اشعارش ،پژوهش های چندانی به صورت تخصصی در آثار این شاعر به نحوی که اهداف و معیارها و انگیزه های روی آوردن این شاعررا به طنز پردازی مورد بررسی قرار دهد صورت نگرفته است. پژوهش حاضر درصدد بررسی دقیق و موشکافانه ی اشعار احمد شوقی در زمینه طنز پردازی می باشد و در عین حال تلاش دارد اهداف و انگیزه ها و زمینه هایی که بستر کار شاعردر طنز پردازی بوده مورد بررسی قرار دهد .

ابو القاسم شابی و نیما یوشیج از شاعران برجسته معاصر و از پیروان مکتب رمانتیسم به حساب می آیند. هر دو شاعر برای بیان مقاصد مختلف سیاسی و اجتماعی از مظاهر طبیعت بهره گرفته اند و طبیعی است اگر این مظاهر به فراوانی در شعر آن دو تجلی یافته باشد. دو شاعر در سخن از طبیعت موارد اشتراک و افتراق متعددی دارند که در این پایان نامه بر اساس مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی به آن موارد پرداخته می شود.

یکی از شیوه های بررسی متون بینامتنی است. بینامتنی یکی از گرایش های نقدی جدید است که به ارتباط و تعامل بین متون می پردازد. به عبارت دیگر بینامتنی حاوی متون فراوانی است که خود متن جدیدی را تشکیل داده است. در این نوشتار به بحث درباره بینامتنی دینی در دیوان ابو معتوق و بهره گیری وی از قرآن متون و مفاهیم دینی پرداخته شده است. قرآن کریم مضامین و داستان های متعددی را در خود جای داده که شاعران و از جمله ابن معتوق از آن بهره گرفته اند.

ادبیات تطبیقی در عصر حاضر یکی از مهمترین روش های تحقیقی در ادبـیات جهـانی اسـت و روز به روز شکوفاتر مـیشود. معروف رصافی درگیر مسائل مربوط به کشورهای عربی و بخصوص کشور عراق بوده و ماموستا هه ژار نیز عمر خویش را در راه کُردها و کردستان گذرانیده است. این دو شاعر در یکی از مهم ترین دوره های جهان اسلام و شرق می زیستند که استعمار غرب؛ آمریکا و انگلیس، سعی و کوشش خود را برای سیطره بر شرق به کار می برد و برای رسیدن به این مقصود از هیچ کوششی دریغ نمی کرد. اشعار سیاسی و اجتماعی این دو شاعر به طور عمده مربوط به مسائل جامعه ای بوده است که مورد ظلم و تهاجم بیگانگان و حاکمان نالایق قرار گرفته اند. به این خاطر است که در بیشتر موضوعاتی که سروده اند دارای تفکر و نگرشی مشابه هستند. در این رساله به بررسی تطبیقی اشتراک و اختلاف محتوا و مضمون اشعار سیاسی و اجتماعی معروف رصافی و ماموستا هه ژار بر اساس مکتب ادبیات تطبیقی آمریکایی(شابه و همانندی) و با استفاده از روش توصیفی و تحلیلی و ابزار کتابخانه ای پرداخته شده است.

. بیشتر اشعار نودهی در قالب منظومه های تعلیمی می باشد که در علوم مختلف بلاغی واصول و فقهی و نحوی و... است. به جز منظومه های تعلیمی، اصلی ترین غرض شعری وی مدایح نبوی است. از سویی، مثال های استفاده شده در منظومه های علمی او در مدح پیامبر است. همچنین او دارای بدیعیه ای است که در آن تمام آرایه های بدیعی را در قالب مدح پیامبر به نظم در آورده است. شاعر مدایح مشهور عربی، از جمله برده کعب بن زهیر و قصاید بوصیری را نیز تخمیس و یا تشطیر کرده است. تخمیس های او از نظر فنون شعری از دیگر قصیده هایش قویتر است(خال ،1387،148) . خود او دارای هفت قصیده است که شش قصیده آن را به مدح رسول اختصاص داده است که در این میان چهار قصیده عربی و دو قصیده فارسی است(همان،233). دیگر شاعر مدیحه سرای مورد مطالعه ملا محمد بالخی متخلص به محوی است. اودر سال 1836 در یکی از روستاهای سلیمانیه متولد شد و در سال 1906 وفات کرد. اوایل زندگی وی با پایان یافتن حکومت بابان و ظهور حکومت عثمانی همراه بود. او در خانواده ای متدین متولد شد و از هفت سالگی به تحصیل علوم اسلامی پرداخت. پدرش از خلفای شیخ عثمان از مشایخ طریقه نقشبندیه بود(ئاگرین،1986، 279). همین سبب شد که شاعر به تصوف گرایش پیدا کند و دیری نپایید که محوی خود عارف بزرگی شد. بیشتر اشعار محوی را مضامین عارفانه تشکیل می دهد در اشعار وی مضامین اجتماعی و وطنی نیز وجود دارد اما حجم وسیعی از اشعارش عرفانی است که اکثر آن به مراحل مختلف تصوف اختصاص دارد. او در مدیح نبوی هم قصایدی دارد و قصیده بحر نور وی که دارای 168بیت است و به مدح رسول اختصاص دارد دارای شهرت فراوانی است. زندگی علمی و ادبی نودهی و محوی بسیار به هم شبیه است؛ از این رو، این تحقیق برآن است که به صورت تطبیقی مدایح عربی نودهی و مدایح کردی محوی را با همدیگر مقایسه کند.

شخصیت و شیوه به کار گیری آن به عنوان نقطه قوت این نویسنده در نوشتن داستان هایش می باشد و با استفاده از شخصیت های ساده و قابل باور توانسته است خواننده را به خود جلب کند و هدف خود را با آوردن این گونه شخصیت ها به او القا کند. این شخصیت ها برگرفته از دنیای پیرامون نویسنده هستند و او با به کار بردن شخصیت های ملموس و برگرفته از واقعیت در حقیقت بازتاب دهنده مسائل واقعی جامعه در آثارش است.

رئالیسم یکی از مباحث بسیار مهم در حوزه ی هنر فلسفه و ادبیات است. این اصطلاح از فلسفه به حوزه ی نقد و ادبیات راه یافته است. ادبیات به مفهوم عام و شعر به مفهوم خاصش مولود شرایط و عوامل متعددی است که از آن میان می توان به شرایط تاریخی و جریان های اجتماعی اشاره کرد. عمر ابو ریشه یکی از شاعرانی است که با توجه به وضعیت موجود در جامعه توانسته است واقعیت های موجود در جامعه اش را بیان کند. این پژوهش به روش تحلیلی محتوایی به مظاهر واقعگرایی در شعر ابو ریشه می پردازد و ابو ریشه را به عنوان اصلاحگر اجتماعی معرفی می کند.از جمله واقعیت هایی که شاعر به آن پرداخته می توان به جایگاه زن، بیان فاصله طبقاتی، تشریح اوضاع ملت و... اشاره کرد.

بینامتنی یکی از گرایشات نقد جدید به شمار می رود که از تعامل میان متون بحث می کند. در این رویکرد نقدیکه به «تناصّ» نیز شهرت دارد، متن از لحاظ ارتباطی که با متن های دیگر دارد مورد بررسی قرار می گیرد، چرا که بر اساس این نظریه هیچ متنی مستقل نبوده، بلکه فراخوانی از متون دیگر می باشد.گرچه نظریه ی بینامتنی اشتراکات فراوانی با اصطلاحات بلاغت قدیم عربی از جمله اقتباس، تضمین، سرقات و... دارد، اما ناقدان معاصر تفاوت هایی بین آن ها قائلند. یکی از حوزه های بینامتنی، «بینامتنی دینی» می باشد که منظور از آن تداخل متن های دینی منتخب از قرآن کریم، حدیث شریف، شخصیت ها، حوادث، احکام و مفاهیم دینی با متن اصلی است به گونه ای که این متون با ساختار متن اصلی هماهنگ بوده و هدف فکری یا هنری یا هردو را با هم ایفا کند. نجیب الکیلانی(1995م)رمان نویس، شاعر و نظریه پرداز عرصه ی ادبیات اسلامی است. او آثارش را در راستای نشر مفاهیم اسلامی تالیف کرده و با تالیف تعداد زیادی رمان، کتاب و مقاله خدمات فراوانی به ادبیات اسلامی معاصر نموده است. رمان های کیلانی آینه ی تمام نمای عقاید اسلامی و دیدگاه های سیاسی و اجتماعی او می باشند. او همچون نویسنده ای متعهد از منابع اصیل اسلامی جهت پایه ریزی رمان هایش الهام می گیرد و در آثارش پیام استقلال، آزادی و بازگشت به هویت اسلامی برای جوامع اسلامی را دارد. کیلانی دو رمان تاریخی «عمالقه الشمال» و «لیالی ترکستان»را پیرامون بحران هایی که نیجریه و ترکستان شرقی در قرن بیستم شاهد بودند، تالیف کرده است. و در آن ها با رویکرد اسلامی خود، عقاید، مفاهیم و دیدگاه های اسلامی خود را بیان نموده است. بینامتنی دینی در این دو رمان در دو سطح مستقیم و غیر مستقیم جریان دارد. بینامتنی مستقیم شامل، بینامتنی با قرآن، احادیث نبوی، شخصیت های دینی، حوادث تاریخ اسلام و احکام شرعی می باشد.او غالبا آن دسته از مفاهیم را به طور مستقیم در رمان آورده که هرکدام به نوبه ی خود یک اصل مهم اسلامی به شمار می روند، همچنین او شخصیت های دینی و نیز حوادث تاریخی ویژه ای را برای راساندن پیام خود به مخاطب انتخاب نموده است. در بینامتنی غیر مستقیم نیز نویسنده در قالب نماد و نقاب به بیان دیدگاه های اسلامی خود پرداخته است. از جمله این نمادها نام رمان ها و توصیف برخی حالات و شخصیت ها می باشد که در حیطه ی بینامتنی غیر م

قصاید شاعر عمانی سعید بن محمد خروصی در بسیاری موارد به آیات قرآن و احادیث شریف نبوی اشاره دارد. افکار او بازتابی از مفاهیم دینی است و این مضامین در شعر او بینامتنی گسترده ای دارند. نشانه های بینامتنی دینی در دیوان خروصی را می توان در قالب موضوعات و در به کار گیری الفاظ مفردات معانی ترکیب ها و حوادث و شخصیت های قرآنی و داستان های پیامبران مفاهیم و اصطلاحات دینی استعمال آیات قرآن جستجو کرد. با تحلیل و بررسی عملیات بینامتنی در دیوان خروصی به این نتیجه می رسیم که این بینامتنی بیشتر به صورت نفی کلی است. هرچند که نفی جزیی و متوازی هم در آن کم نیست.

مبحث « علم کلام و اندیشه های کلامی » یکی از بحث های مهم عقیدتی و دینی است . آگاهی از اندیشه های کلامی به درک بهتر مفاهیم سروده ها و اندیشه های شاعران و نویسندگان کمک می کند . پژوهش حاضر به بررسی اندیشه های کلامی خاقانی به ویژه کلام اشعری در قصایدش می پردازد و می کوشد ضمن تبیین اندیشه های کلامی ، استفاده ی هنری خاقانی از این اندیشه ها را نیز بررسی نماید . روش پژوهش توصیفی است و داده ها با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا به شیوه ی کتابخانه ای و سند کاوی بررسی شده است . نتیجه ی این پژوهش نشان می دهد که خاقانی ، تنها به استفاده ی هنری از مباحث کلامی پرداخته است و به هیچ روی، قصد آموزش این مباحث را ندارد .

علم نحوِ زبان عربی، یکی از علوم مهمّ اسلامی است به دلیل آن که این علم، بخش بزرگی از دستور زبان قرآن است، و قرآن هم کتاب دینی انسانهای فراوانی بر روی کره خاکی است. این علم، از همان سده های آغازین اسلامی، و به واسطه گسترش سریع اسلام و نیازِ تازه مسلمانان از ملّتهای دیگر به فهم زبان دینِ تازه، رشد و توسعه و تکامل یافت و بسیار مورد توجّه علمای مسلمان، اعمّ از عرب و غیر عرب قرارگرفت؛ که یکی از ملّتهای مسلمانی که بیشترین و مهم ترین و موثّرترین خدمتها را به این علم کرد، ایرانیان بودند و این دانش جایگاه ویژه ای در میان عالمان ایرانی یافت؛ چنان که از میان آنان، نحویان تاثیرگذار و مبرّزی، همچون "سیبویه" و "خلیل" ظهور کردند. خدمتهای ایرانیان به علم نحو همچنان و تا قرن حاضر هم ادامه پیدا کرد و نحویان، کتابهای زیادی، چه کوچک و چه بزرگ و چه منثور و چه منظوم، در علم نحو پدید آوردند. یکی از این آثار ـ که در واقع، ادامه کوشش صدها ساله علمای ایران در خدمت به زبان و نحو عربی است ـ کتاب "الالفیّۀُ المسعودیّۀ" از سیّدمسعود هاشمی (1364ـ 1315ش)، از عالمان و شاعران و ادبای معاصر کُردستان ایران است، که از جمله آثار فراوان به جامانده از او این منظومۀ عربی است در هزار و هفتاد بیت در بحر رجز و تاکنون ناشناخته مانده و هنوز رخسار آفتاب به خود ندیده است. در پژوهشِ حاضر، که هدفِ اصلیش، معرّفی و شناساندنِ منظومه مزبور و جلوگیری از نابودی آن است، سعی شده است که: نخست و در آغاز، در مقدّمه ای، منظومه مذکور و مولّف آن و روش کار وی، به طور جامع، معرّفی شود. سپس هم، به اختصار، از علم نحو در جهان اسلام و ایران، با ذکر مشهورترین نحویان و کتب و منظومه های نحوی و نحو در شعر فارسی سخن رفته است و آن گاه، بخشی از منظومه، از روی نسخه منحصر به فرد آن آورده و به فارسی ترجمه و به عربی شرح و تفسیر شده است.

چکیده میراث مفهومی پیچیده و مورد اختلاف است، که تعریف واحد و جامعی که تمام ارکان و اجزای آن را شامل گردد، ارائه نشده است. میراث را بر حسب موضوع به میراث دینی، میراث عامیانه، میراث ادبی و میراث تاریخی و... تقسیم بندی نموده اند. بکارگیری میراث در ادبیات عرب به دو مرحله ی اصلی تقسیم می شود، مرحله ی اول را تقلید از میراث یا همان (التعبیر عن الموروث)، و مرحله دوم را کارکرد میراث یا (التوظیف/ التعبیر بالموروث) می نامند. مرحله ی اول بکارگیری میراث، تقلید و بازنویسی میراث گذشته است که آثار ادبی در این مرحله به ثبت و ضبط آن بدون هیچ کم و کاستی می پرداختند. اما مرحله ی دوم که مرحله ی کارکردی میراث است، میراث از نقش محوری خود در آثار مرحله ی قبل به یک نیاز حاشیه ای و ضروری برای جامعه ی کنونی و زمان حال مبدل می شود که بصورتی جزئی و بر حسب تجربیات عصر حاضر و در قالب تکنیک های نوین ادبی بکار گرفته می شود. ابراهیم نصرالله از رمان نویسان نوگرای فلسطینی معاصر است که در هر دو زمینه ی شعر و رمان صاحب قلم و پرآوازه است. وی نویسنده ی حماسه ی بزرگ «کمدی فلسطینی» است، که از شش رمان مستقل تشکیل می شود. «طیور الحذر/ 1996» اولین رمان این مجموعه و یکی از شاهکارهای ادبیات معاصر عرب است. نصرالله در طیور الحذر به بررسی تاریخ سیاسی اجتماعی ملت فلسطین از یک نگاه تازه می پردازد. وی با بارخوانی مشکلات و مصائب ملت آواره به ریشه یابی این مشکلات می پردازد. یکی از ویژگیهای مضمونی و ساختاری رمان طیور الحذر بکارگیری میراث در ابعاد گسترده است. نصرالله در طیور الحذر انواع و اشکال مختلف میراث را با استفاده از تکنیک های نوین ادبی (بینامتنیت، نقاب) برای بیان واقعیت ها بکار گرفته است، همچنین با استفاده از این اشکال و به خصوص میراث دینی و عامیانه به تحلیل عوامل و حوادثی می پردازد، که منجر به اسارت و آوارگی انسان فلسطینی شده است. نصرالله در طیور الحذر با استفاده از مهارت های خود در زمینه شعر، سینما و هنرهای تجسمی توانسته است که به یک بازخوانی گسترده از میراث نایل آید. میراثی که در اغلب اوقات برای بیان متفاوت مفهوم احتیاط بکار گرفته شده است. مفهوم احتیاط و عبرت گرفتن محور تمامی حوادث و حکایات رمان است که نصرالله با درآمیختن آن با مفاهیم موروثی در یک قالب کمدی اندیشه و افکار خود را در لابلای طنزهای تلخ و سیاه متوج

یکی از شیوه های بررسی متون عرفانی که تا کنون توجه چندانی به آن نشده است، مطالعه ی بینامتنی این متون است. بینامتنی یعنی خواندن متن با توجه به متون دیگر، و مبتنی بر این اندیشه است که متن نظامی بسته و مستقل نیست و هیچ متنی در خلا پدید نمی آید و در خلا ادراک نمی شود و هر متنی خواسته یا ناخواسته با متون دیگر ارتباط دارد. نظریه بینامتنیت در اواخر دهه ی شصت توسط ژولیا کریستیوا در خلال بررسی هایی که بر آراء و افکار میخائیل باختین داشت - خصوصاً در بحث پیرامون مکالمه گری وی- ارائه شد. بدون شک هر شاعری ـ خصوصاً شاعرانی که جنبه دینی قوی دارند ـ از کتب دینی تاثیر پذیرفته اند. سلطان العاشقین ابن فارض مصری یکی از طلایه داران شعر عصر ایوبی به واسطه ی تعالیم دینی که در کنار اساتید مشهور زمانه ی خود گذرانده، در دیوانش تاثیرات گسترده ای از نصّ قرآن کریم دیده می شود و سعی کرده که آیات را در راستای افکار خود تاویل و تبیین نماید. بینامتنی دینی در دیوان ابن فارض مصری در قالب موضوعات مختلف و با استفاده از الفاظ، معانی، داستان ها و شخصیت های قرآنی صورت گرفته است و رابطه ی تنگاتنگ میان نصّ قرآن و اشعار ابن فارض به وضوح قابل مشاهده است. کنش و واکنش بین آیات قرآن و اشعار ابن الفارض نشان از توانایی و ذکاوت شاعر در به کار گیری

آوارگی،توسعه طلبی و فکر دست یازیدن به سرزمین های دیگر ، از جمله انگیزه های تاخت وتاز مغولان به سرزمین های اطراف محسوب می شود. دراین زمان ایران و عراق مهد تمدن وقبله گاه علم وادب به شمار می آمد.تا اینکه مغولان سلسله حملات خود را نخست در سال616 ﻫ .ق متوجه ایران زمین گردانیدندوپس از آن به سرزمین همسایه یعنی عراق در سال 656 ﻫ .ق حمله نمودند .این در حالی بود که ملت عرب از مصیبت ها وبلایای طبیعی وغیر طبیعی همچون وقوع زلزله های متوالی وقحطسالی وجنگ های صلیبی رنج می برد.حال، شعر زبان رسای ادبیات این دوره همچون عنصری از دل فرهنگ وتمدن این دو حوزه ی شعری از مجموعه عواملی تاثیر پذیرفت که شناخت آن دسته از عوامل به نحوی باعث قضاوت درست ادبی در مورد شعراین دوران می شود. تا آنجایی که عوامل تاثیرگذار برشعر فارسی به ترتیب 1- حرکت پخته شعر وشاعران این دوران است که درادامه جنبش شعری دوره ی سلجوقی وتصلب روح استقامت وباروری وحضور شاعران منقد اجتماعی وباقی ماندن مراکز کوچک ادبی اثرگذار درنواحی داخلی ایران تبلور می یابد 2- تکامل تدریجی غزل 3- اصیل ماندن روح تصوف در دامان شاعران ایرانی4- قرارگرفتن تصوف دربستر غزل5 – عدم غفلت شاعران بزرگ از مطرح نمودن مباحث اجتماعی در شعر شاعرانی همچون مولوی،سعدی وحافظ 6- فراعت اغلب شاعران پارسی زبان در شعر و شاعری و عوامل تاثیرگذار برشعرعربی پس از حمله ی مغول1- وحشت وهراس عمومی شعراءکه شامل هجرت گسترده شعراء به مصر ونزول مصائب متعدد واثر آن درتغییر تدریجی فرهنگ شاعران وازدست رفتن بخش وسیعی از میراث علمی وادبی وتلاش فرهیختگان جامعه برای بازسازی آن است 2- قرارگرفتن شعر صوفی در بستر شعردینی 3- تقلید ازقصیده ی برده ی بوصیری واثرآن در ظهوربدیعیات4- تمرکز برتقویت نثروبازتاب عناصر حاکم برنثر درشعر5- افول الفاظ وتعبیرات شعری6- عدم فراغت شاعران عرب سرا و روی آوردن به مشاغل وحرفه های گوناگون می باشد

زیبایی شناسی یکی از عرصه های نقد در دوران معاصر است. که با ورود به آن و تحقیق در ابعاد مختلف آن لذتی بی پایان برای محقق حاصل می شود. در تفاسیر و مقالات مختلف به صورت پراکنده به بررسی تثنیه و جمع در قرآن کریم پرداخته شده است مفرد مثنی و جمع آمدن کلمات در آیات قرآن کریم دارای زیبایی هایی خاص و از روی حکمتی ویژه است به همین دلیل می توان اشکال مختلف کلمات وارده در آیات و جایگاه قرار گرفتن آنها را یکی از جنبه های اعجاز دانست. این پایان نامه بهخ بررسی جنبه های مختلف زیبایی شناسی تثنیه و جمع در قرآن و ارتباط صیغه های مختلف با معنی و مقتضای حال می پردازد

نحویان بالاتفاق معتقدند قرآن مصدر و منشا بنای اصول و قواعد نحوی است. مکاتب مختلف نحوی هر کدام به طریقی از منبع فیاض قرائات قرآنی در رابطه با تدوین و تایید قواعد نحوی خویش اثر پذیرفته اند. اما مکتب نحوی کوفه در این زمینه بیشتر از دیگر مکاتب نحوی به قرائات مختلف قرآنی استشهاد نموده است. کوفیان از قرآن در برابر خود افقهای تازه ای گشودند و همه قرائات قرآنی را بدون تاویل پذیرفتند. ازآنجایی که کوفیان اهل فلسفه و منطق نبودند لذا بر خلاف بصریان قرائت قرآنی را که اساس آن نقل و روایت می باشد بر قیاس ترجیح داده و قواعد نحوی مکتب خویش را بر پایه آن استوار نمودند. قرائات مختلف قرآنی به طرق مختلفی بر نحو کوفه تاثیر گذار بوده که غالبا در وضع و تایید نحو کوفی نحویان را یاری داده است این تحقیق به بررسی تاثیر قرائات قرآنی بر نحو کوفی پرداخته و طزق مختلف تاثیر گذاری قرائت بر نحو کوفی را با ارائه شواهد مختلف بیان می دارد.

شاعران عرب از زمان های بسیار دور با اسطوره آشنا بوده، از شخصیتها و چهره های اسطوره ای در اشعار و آثار خود بهره می جستند. اما پس از رستاخیز ادبی و برقراری ارتباط با فرهنگ و ادبیات مغرب زمین، بهره گیری آنها از اسطوره شکلی تازه به خود گرفت. در این دوران شاعران عرب، اسطوره را به عنوان شیوه ای نو در بیان مفاهیم معین و روشی جدید در ارائه مکنونات قلبی شان و نیز ابزاری مفید در تصویرگری شعری به کار گرفتند. عیسی مسیح یکی از پیامبران خدا که به قصد مردم به سویشان روانه شد، در شعر معاصر عرب کارکردی نمادین دارد. این شخصیت به خصوص در شعر شاعران تموزی (بدر شاکر السیاب، ادونیس، خلیل حاوی، یوسف الخال و جبرا ابراهیم جبرا) نقش آفرینی می کند. در نزد این شاعران، مسیح با اسطوره در می آمیزد و چهره ای اسطوره ای می یابد. شاعران تموزی در پی شرایط نابهنجار سرزمین عرب، در آرزوی رستاخیز به سر می بردند. رستاخیزی عظیم که حیات بهتری را برای ملت عرب به ارمغان آورد. آنها با زنده کردن فرهنگ ایثار و از خودگذشتگی، راه رسیدن به این تحول و دگرگونی را در نزد همگان، روشن تر جلوه می دادند. مسیح در شعر این شعراء، جلوه گاهی از جانبازی و فداکاری باشکوهی است که حیات مجدد را به مردم محروم و ستمدیده هدیه می دهد. مسیح در کنار اسطوره های تضحیۀ، ایثار و سرانجام خیزش، همچون تموز، اکاروس، اروفیوس، و در واقع یکی از آنهاست که با این اسطوره ها، و با معانی والایشان یکی می شود و وجودی یگانه می یابد.

بحث تقدیم و تاخیر از جمله مسائل مهمی است که هم اکنون هم در نحو و هم در بلاغت به آن توجه شده است. در میان نحویان سیبویه از جمله کسانی است که در اثر مشهور خود «الکتاب» به این مورد پرداخته است. از بلاغیان هم عبدلاقاهر جرجانی به شکلی عالمانه از آن سخن گفته است این پایان نامه هم در دو فصل مبث تقدیم و تاخیر را مورد بررسی قرار داده است. در فصل اول از تقدیم نحوی سخن به میان آمده و مواردی چون وجوب تقدیم مبتدا، وجوب تقدیم خبر، جواز تقدیم و تاخیر در مبتدا و خبر، تقدیم حال ساد مسد خبر، تقدیم خبر متعدد و تقدیم و تاخیر در فاعل بررسی شده است. در فصل دوم هم ابتدا جرجانی در مورد تقدیم و تاخیر و اثرات بلاغی آن مورد توجه قرار گرفته و سپس از انواع تقدیم و تاخیر و مواضع آن در بلاغت بحث شده است استفهام در ماضی و مضارع، جمله های منفی، تقدیم فعل و فاعل، تقدیم مفعول، تقدیم جار و مجرور، جمله های مثبت، جمله حالیه و غیره از جمله مطالب بررسی شده در این بخش است. در نهایت نیز اغراض تقدیم و تاخیر بلاغی در سه بخش اغراض تقدیم مسند الیه، اغراض تقدیم مسند و اغراض تقدیم متعلقات فعل بررسی شده است.

تکرار یکی از اسلوب های بیانی قرآن کریم است که درفاده ی مفاهیم و مضامین مورد نظر نقش اساسی دارد. این اسلوب که در قالب تکرار لفظ، آیه، قصه، مثل، مفاهیم و اسلوب بیانی در قرآن کریم نمویافته، وجود بلاغی متعددی از جمله تاکید بر مفهوم لفظ و نقش محوری آن در آیه و سوره، یادآوری، تاکید بر هدف سوره، اشاره به مشابهت برخی سوره ها با یکدیگر، پند و عبرت آموزی، تفهیم مطلب و تسهیل کردن آن، جلب توجه به اهمیت یک مفهوم و ترسیم رابطه ی میان مفاهیم مکرر در کنار یکدیگر و رعایت مقتضای حال در بیان مطالب را در خود گردآورده و نیز در هدف از ترسیم تصاویر قرآنی و ارتباط صحنه های مختلف با یکدیگر، تاثیر ویژه و ملموس دارد. تشخیص تکرار مفاهیم و اسلوب بیانی در قرآن کریم و نیز تاثیر گزاری تکرار در تصاویر قرآنی از نوآوری های این پایان نامه به حساب می آید.

از آن جا که زبان ابزار مهم ارتباط میان انسان ها به شمار می آید و در پی آن ارتباط میان زبان های گوناگون اجتناب ناپذیر است، لذا انسان ها برای بهره برداری بهتر از این ارتباط روش هایی را پدید آورده اند که از جمله آن ها ترجمه، وام گیری خام کلمات و تولید کلمات نوین است. در زبان عربی نیز به عنوان یکی از زبان های کهن این روش ها به کار رفته اند که یکی از آن ها در آمیختن کلمات و واژه ها با یکدیگر به منظور تولید کلمه ای جدید است. روش مذکور نحت نام دارد و از دیر باز چونان الگویی در پهنه زبان و ادبیات مطرح بوده است. با اشارات خلیل بن احمد و احمد بن فارس در سده های نخست هجری، اندک اندک به یک مساله لغوی تبدیل شد. این مساله در عصر نهضت نیز شکل تازه ای به خود گرفت. سال ها حاکمیت عثمانی ها و پدیده استعمار نیز در زبان عربی به ویژه در نحت تاثیر فراوانی داشت و با استقلال کشورهای عربی دوباره مساله نحت مورد توجه دانشمندان علم زبانشناسی قرار گرفت.

زیبایی شناسی در عرصه ادبیات به طور کلی کشف زیبایی های نهفته در آن می باشد و این زیبایی بیشتر به وسیله عناصر صور خیال از قبیل: تشبیه، مجاز، استعاره، تشخیص، کنایه و ...، در شعر به وجود می آید. در این پژوهش سعی شده تا وصفیات ابن معتز از دریچه زیبایی صور خیال و تصاویر شاعرانه بررسی شوند تا در سایه آن، از میزان خلاقیت فنی و هنری شاعر در عرصه صور خیال و تصویرگری و نیز شخصیت ادبی و حتی فکری و اخلاقی وی، پرده برداشته شود. ابن معتز در وصف و تصویر گری مهارتی بسیار شگرف دارد. وی در وصفیات خود بیشتر به امور حسی زندگی چرداخته و با استفاده از ابزار مهم تخییل، تصاویری زیبا و هنرمندانه از طبیعت ترسیم کرده است و به همین جهت او را شیخ توصیف کنندگان می نامند. وی توصیف گری چیره دست است که تصاویر طبیعت را با قلم ترسیم می کند.

بخش اعظم قصاید موجود در دیوان بوصیری در مدح نبی اکرم میباشد او از اولین کسانی است که مدایح نبوی را به صورت فنی مستقل در اورد در این پایان نامه به تحلیل بلاغی قران و سنت در مدایح بوصیری پرداخته شده است