نسرین علی اکبری

قصیده به عنوان رکن اصلی ادبیات مدحی، در جهان کلاسیک رایج ترین ابزار تبلیغاتی و هژمونیک برای دستگاه قدرت است. این قالب شعری، در ادبیات فارسی قدیم، در چهارچوب یک روایت منظوم، سعی می کند تا با هویت سازی برای ممدوحان، سلطه ی سیاسی آنان را به معنای سیادت انسان کامل بر عموم مردم مشروعیت بخشد. در این پژوهش، به قصد تبیین کارکرد ایدئولوژیک قصیدۀ مدحی، چگونگی بازنمایی هویت ممدوح در قالب «ابرانسان» و «ابر قهرمان» با تکیه بر مولفه های سبک زندگی وی - سلیقه و مصرف - در قصاید فرخی سیستانی، منوچهری دامغانی و عنصری بلخی دلالت یابی و تفسیر شده است. نتایج نشان می دهد که در این راویت های منظوم، راویان در آفرینش آرمانی هویت ممدوحان هفت الگوی اصلی از مولفه های مصرف یا سلیقه را بازنمائی کرده اند: 1) بدن و پوشش بدنی 2) تغذیه 3) سخن گفتن یا شیوه های رفتار زبانی (عادات کلامی) 4) دارائی ها و متعلقات (نشانه های مقام و رتبه) 5) تفریحات و سرگرمی ها یا مصارف فراغتی 6) مصارف هنری 7) مصارف اندیشه ای - کرداری. راویان از طریق بکارگیری ایدئولوژیک و هدفمند الگوهای مذکور، عمدتاً به گزینش و ترسیم ویژگی هایی از مصرف و سبک زندگی ممدوحان پرداخته اند که به خلق هویتی منحصر به فرد از آنان منتهی شود. این امر به دلیل نفوذ اندیشه ی سیاسی ایرانشهری در اندیشه ی سیاسی ایرانی، حاکمیتی مشروع را در ذهن مردم برای زمامداران حکومت غزنوی تعریف و تثبیت می کند.

فرانقد (نقدِنقد ادبی) در بارۀ نقد و نظریه های ادبی و شیوۀ کاربست و کاربرد آن ها در آثاری است که به نقد ادبی می پردازند. به این منظور، دو مجلۀ دانشگاهی نقد ادبی و زانکوی سلیمانی برای مطالعه انتخاب شدند. از میان مقاله های آن دومجله، با فرمول کوکران188 مقالۀ فارسی و 76 مقالۀ کردی، به صورت کاملا تصادفی، برگزیده شدند. دو هدف عام و خاص در نظر بود. هدف عام این است که نسبت میان شیوه های نقد ادبی و متون ادبی در دو مجلۀ دانشگاهی در ایران و اقلیم کردستان سنجیده و ارزیابی شود و دلایل اقبال یا عدم اقبال هر مجله به شیوه های نقد ادبی، به دست داده شود. هدف خاص ارتباط میان ـ دانشگاهی بود تا از این راه پلی میان دانشگاه های دو کشور زده شود تا پژوهشگران و استادان ادبیات و نقد ادبی دانشگاه های هر دو کشور به مبادلۀ تجربه های خود در زمینۀ نقد و نظریۀ ادبی بپردازند و در بومی کردن این نظریه ها یا تولید نظریه های برآمده از ادبیات بومی بکوشند و به تقویت و رشد ادبیات بومی خود و منطقه یاری رسانند. آن چه حاصل آمد: در هر دو مجله سیطرۀ نظریه مشهود است. در میان نظریه های ادبی از قدیم تا کنون که در شرق و در غرب بالیده شده اند، نگاه هر دو مجله به نظریه های نقد ادبی غربی است. توجه به نقد ساختارگرا در هر دو مجله گوی سبقت را از سایر شیوه های نقد ادبی ربوده است. غالبا، ابتدا نظریه به عنوان مبانی نظری معرفی می شود، سپس، شواهدی از متن مورد نظر بر اساس آن نظریه شرح یا توضیح داده شده یا تحلیل گردیده است. در کنار توجه به شیوه های نقد ادبی نوین می توان نشانی از مقالاتی انگشت شمار با بهره از نقد بلاغی و سبک شناسی به شیوۀ قدما نیز یافت. جالب است، که توجه به مسائل زنان در هر دو مجله تقریبا مسکوت باقی مانده است. هیچ یک از آن ها، دغدغۀ مسائل زنان را نداشته اند یا اگر پژوهشی در این زمینه نیز دریافت کرده اند در اولویت قرار نگرفته است. در مقاله های مجلۀ زانکو به نقد و نظریه کمتر توجه شده است. اگر هم توجهی دیده می شود ابتدایی است و تقریبا، نشانی از کاربست نظریه های تازه تر و مرتبط با دیدگاه های فلسفی در این مجله دیده نمی شود. در حقیقت می توان گفت که مجلۀ نقد ادبی چند گامی جلوتر از مجلۀ زانکو حرکت می کند

هجو یکی از انواع شعر غنایی محسوب می شود که علیرغم اهمیت آن در مطالعات روان شناختی، جامعه شناختی و ادبیات، هنوز به گونه ای بایسته مورد توجه واقع نشده است؛ نگاهی اجمالی به پژوهش های انجام شده درباره ی هجو، در مقایسه با سایر گونه های ادب غنایی، به خوبی مبین این مساله است. پژوهش حاضر به بررسی و تحلیل هجو در شعر فارسی از قرن نهم تا معاصر می پردازد. روش پژوهش در آن، توصیفی ـ تحلیلی است؛ داده ها با روش کتاب خانه ای و سندکاوی گردآوری شده و با استفاده از تکنیک تحلیل محتوا، تجزیه و تحلیل شده اند. این پایان نامه در پنج فصل تنظیم شده است. در فصل اول که با عنوان مقدمه و کلیات، نام گذاری شده ضمن بیان مساله، به بررسی مواردی از قبیل ضرورت تحقیق، اهداف پژوهش، سوالات تحقیق، محدودیت ها و روش تحقیق پرداخته می شود. در فصل دوم پیشینه ی پژوهش و تحقیقات انجام شده قبل از این تحقیق مورد بررسی قرار می گیرد. مبانی نظری عنوان فصل سوم این پایان نامه است که در آن به تعریف هجو (لغوی و اصطلاحی)، عناصر هجو و عناصر شعر پرداخته می شود؛ همچنین در این فصل برای روشن شدن دایره ی شمول هجو و عدم تداخل آن با طنز و هزل، این گونه های ادبی نیز توضیح داده شده اند. فصل چهارم به تجزیه و تحلیل پژوهش اختصاص دارد. مباحث این فصل شامل بخش های زیر است: در بخش اول ضمن ارائه ی توضیحاتی در مورد سراینده ی هجو (هجوکننده) ــ به عنوان یکی از عناصر هجو ــ به معرفی شاعران هجوپرداز در دوره ی مورد مطالعه می پردازد. بخش دوم هم شخص هجوشونده را که یکی دیگر از عناصر هجو است، مورد بررسی قرار می دهد. در بخش سوم که به موضوع و علل هجوسرایی اختصاص دارد، موضوعات هجو به دو دسته ی هجوهای خَلقی و خُلقی تقسیم می شوند. علل هجوسرایی نیز در سه دسته ی علل شخصی، سیاسی و فرهنگی مورد بررسی قرار می گیرند. در بخش چهارم این فصل شکل و زبان هجو که تعیین کننده ی ارزش های زیبایی شناختی آن است تحلیل می شود. در این بخش ویژگی های سبکی (زبانی، فکری و ادبی) اشعار هجو از قرن نهم تا معاصر توضیح داده شده است. همچنین کوشش های شاعران هجوپرداز نیز برای نوآوری در این قسمت بررسی می شود. شاعران نوآور مورد مطالعه در این بخش طرزی افشار، یغمای جندقی، ادیب الممالک فراهانی، ایرج میرزا، محمدتقی بهار، شهاب ترشیزی، میرزاده ی عشقی و عارف قزوینی هستند. نوآوری های شعری در هجو این دوره، در دو بخش فرمی و محتوایی بررسی می شوند. این نوآوری ها عبارتند از: استفاده از قالب تعزیه برای مضامین هجوی، استفاده از واژه ها و اصطلاحات عامیانه، هجو نمایش نامه ای و استفاده از تصویر و نقاشی برای هجو، استفاده از قالب تصنیف برای هجو، استفاده از ماده تاریخ در هجو، استفاده از مصادر فعلی و ساخت های جعلی ــ که به سبکی خاص در شعر تبدیل شده است ــ ، نقیضه سازی با مضمون هجو، سرودن هجوهای سیاسی و فرهنگی، هجو مخفی، استفاده از شیوه ی بیان بورلسک یا حماسه ی مضحک. در ادامه، عناصر شعر ( عاطفه، تخیل، زبان و آهنگ )در اشعار هجو دوره ی مورد مطالعه بررسی شده است؛ نتیجه نشان می دهد، که از این منظر شعر ادیب الممالک فراهانی ، ایرج میرزا و ملک الشعرای بهار غنی تر و قوی تر از شعر دیگر سرایندگان است. در این فصل همچنین بخشی نیز به بررسی اشعار هجو عامیانه اختصاص یافته و در آن ویژگی های زبانی و ادبی هجوهای عامیانه که در حقیقت سلاح مردم عادی در برابر بیداد ظالمان بوده، توضیح داده شده است. فصل آخر این پایان نامه هم به نتیجه گیری از مباحث گفته شده و ارائه ی پیشنهادهایی در جهت انجام پژوهش هایی جدید در زمینه ی هجو، اختصاص دارد.

راویان روایتهای تاریخی ادعا می کنند که واقعیت امور، واقعیتی است که از خامه ی توانای ایشان گفته می شود اما این مورخان اغلب از این نکته غافل اند که تاریخ نگار خواه ناخواه، تحت تاثیر یک سلسله علل و عوامل درونی و بیرونی قرار دارد ازجمله عوامل درونی می توان به نیت مورخ در نگارش تاریخ اشاره کرد و از عوامل بیرونی هم می توان به نظام ارزش ها و هنجارهای پذیرفته شده اجتماعی و همچنین پیوند دین و حکومت اشارت داشت. تاریخ بیهقی، تاریخ جهان گشای جوینی و سلجوقنامه ی ظهیرالدین نیشابوری از روایت های تاریخی به شمار می روند که راویان این کتب با استفاده از گفتمان های انتزاعی، ارزیابی کننده، عاطفی و گفتمان وجهی سعی در گسترشِ نظر شخصی خوددارند و برای اینکه بتوانند نگاه خود را غالب کنند مدام گفتمان سازی می کنند و بین روایت و گفتمان گردان اند. از طرف دیگر راویان این کتب تاریخی مدعی گفتن واقعیت ها هستند و با توجه به اینکه گفتمان سازی خودبه خود نوعی موضع گیری می باشد؛ بنابراین، راوی فقط داستان نمی گوید بلکه گفتمان سازی هم می نماید در پی اثبات این حقیقت هستیم که. مورخان و ادیبان سلف ما می خواستند آنچه را که بدان باور داشتند به شیوه های مختلف، به خوانندگان انتقال دهند. و برای این منظور از روایت های تاریخی استفاده می نمودند؛ و در بسیار جای دچار بی طرفی یا طرفداری خاص و اغراق و زیاده روی شده اند که سعی ما نمایاندن آن است. راویان روایت های تاریخی با استفاده از مفاهیم خاص دینی توجیه گر قدرت پادشاه و سلطان هستند شاید برای منفعت طلبی و حفظ موقعیت یا از روی ناچاری باشد که پادشاهان و حاکمان را بزرگ و عظیم نشان می دهند و برای این کار از مفاهیم و ارزش های دینی هم بهره و سود می برند و نوعی قداست و ارتباط با عالم غیب برای قدرت قائل می شوند. هدف از این تحقیق هم نمایاندن نشانه هایی از جانبداری و طرفداری راویانِ روایت های تاریخی است که چه به طور مستقیم و با نوعی خودآگاهی درونی و چه به صورت ناخودآگاه دست به گزینش می زنند. نشانه های هم به چشم می آید که این راویان در انتخاب و گزینش امور مربوط به تقدیر و قضا و قدر استادانه دست به قلم شده اند. ازنظر ایشان سلطان نماینده ی تام الاختیار خداوند و خلیفه ی او در روی زمین است. اگر سلطان مرتکب اشتباه و خطایی شود؛ خطا و اشتباه را به تقدیر نسبت می دهند و در واقع این راویان ب

حاشیه از کلمه ی حشو به معنی افزوده و کناره گرفته شده است. در گذشته حاشیه ها در کنار اوراق نوشته می شدند، این نوشته ها یا برای رفع ابهام بود یا نویسنده نظرش نسبت به قبل تغییر می کرد و در کنار اوراق به توضیح درباره ی آن می پرداخت. حاشیه در مغرب زمین معنای فرعی داشت و به همت کسانی چون دریدا بازخوانی شد و معنای مکمل یافت. شکولفسکی بیان می کند که هنر برای زنده ماندن باید از ساخت مایه های جدید برخوردار باشد، این ساخت مایه ها ملهم از امر حاشیه ای هستند. در این نوشتار ابتدا حاشیه های کتاب سنگر و قمقمه های خالی و چند داستان کوتاه دیگر از بهرام صادقی به لحاظ ساختار تفسیر و تبیین شده است، سپس این حاشیه ها به لحاظ موضوع مورد واکاوی قرار گرفته اند، که در چند مورد: افشای موقعیت و نقش راوی، افشای آغاز و پایان بندی، افشای موقعیت و کنش شخصیت ها، افشای مکان متنی داستان، افشای شناسنامه، افشای زمان روایی، افشای تصاویر متنی، افشای نظریه ها، افشای فصول و بخش ها، افشای تفکرات و زندگی نامه ی شخصیت ها، افشای گزارش روزنامه، افشای فضای روایت در داستان، افشای اطلاعات مولف، افشای چگونگی نگارش داستان، افشا و پرده برداری از موضوع و شخصیت ها و افشای معناباختگی بررسی شده است. در پایان نسبت حاشیه پردازی های بهرامصادقی نسبت به آن چه امر حاشیه ی در مدرن و پسامدرن است تحت چند عنوان بررسی و تفسیر شده است. بهرامصادقی از حاشیه و حاشیه پردازی در داستان های کوتاه خود بهره برده است، در این پژوهش کوشش شده است که حاشیه پردازی های بهرام صادقی در داستان هایش تجزیه و تحلیل شود.

با ظهور بینامتنیت و مطرح شدن آن توسط ژولیا کریستوا ی فرانسوی ، حوژه ای نوین در زمینه مطالعات ادبی به وجود آمد. این نظریه ثابت می کند که هیچ متنی مستقل نیست و به خودی خود به وجود نیامده است و در طول تاریخ هموراه بین متون ارتباطی برقرار بوده و این ارتباط انکارنشدنی است. این پژوهش با برهگری از نظریات بینامتنیت، به بررسی ساختار روایی، منظومه (خسرو و شیرین) با روایت نظامی، فردوسی، و وحشی بافقی میپردازد. و حاصل این بررسی را در چهار فصل ارائه کرده است. در فصل اول کلیات شامل: مقدمه، بیان مسآله و پیشینه مطرح می شود. فصل دوم به مبانی نظری اختصاص دارد. در مبانی نظری ، تعریف و تاریخچه بینامتنیت از گذشته تا کنون ارائه شده و در این مرور تاریخی، جایگاه، اهمیت و اهداف نظریه پردازان بینامتنیت، نشان داده شده است. و در آخر هم نظریه پردازان نسل اول و دوم با هم مورد مقایسه قرار گرفته ند. فصل سوم فصل تحلیل داده هاست. در این فصل روایت (خسرو و شیرین) از سه شاعر: نظامی، فردوسی، و وحشی بافقی مورد تحلیل و بررسی قرار می گیرد. به این ترتیتب، که ابتدا زندگینامه شاعر به صورت معرفی مختصری از احوالات شاعر و آثار او آورده می شود، سپس در مورد منظومه مورد مطالعه(خسرو و شیرین) بحث می شود. پس از این خلاصه ای از روایت آورده می شود و سپس به بررسی منابع تاریخی پیش از شاعر پرداخته می شود. و بعد برای تجزیه و تحلیل داستان عناصر داستانی شامل شخصیت و کنش، پیرنگ یا طرح، توالی زمانی، توصیف، درون مایه، مکان، زمان، راوی و زاویه دید، صحنه آغاز و صحنه پایان می شود. فصل چهارم نیز فصل مقاسیه و نتیجه گیری است. نتیجه اینست که میان متن نظامی با متون فردوسی و وحشی با تفاوتهای کم و بیش ، رابطه ای بینامتنی برقرار است.

بینامتنیّت یکی از نظریات مطرح در حوزه ی مطالعات ادبی و هنری است که به بررسی روابط متون با یکدیگر می پردازد. بر اساس این نظریه، هیچ متنی خودبسنده نیست و هر متنی در آنِ واحد، هم بینامتنی از متون پیشین و هم بینامتنی برای متون پسین خواهد بود. از آن-جا که شعر فارسی در دوره های مختلف حیات خود همواره پیوندی عمیق و ناگسستنی با آثار پیشین در حوزه های گوناگون فکر و اندیشه ی بشری داشته، زمینه ی مطالعات بینامتنی درباره ی آن بسیار گسترده است. سعدی به عنوان یکی از غزل سرایان بزرگ فارسی در قرن هفتم و سیمین بهبهانی به عنوان غزل سرای بزرگ معاصر در ادبیات فارسی مطرح هستند. در این پایان نامه به روابط بینامتنی غزلیات عاشقانه ی این دو شاعر در حوزه ی زبان، بلاغت (بدبع، بیان و معانی) و در حوزه ی محتوا نیز به مفاهیم، عشق، معشوق و عاشق پرداخته شده و میزان تاثیر پذیری سیمین از غزلیات عاشقانه ی سعدی مورد تحلیل قرار گرفته است. نتایج نشان می دهد که سیمین در غزلیات عاشقانه ی خود از دو جنبۀ لفظی و معنوی از سعدی تاثیر پذیرفته است و روابط بینامتنی بین غزلیات عاشقانه ی آن ها وجود دارد.

غیاب به عنوان ویژگی ذاتی زبان، دارای دو سطح است. سطح اول، غیاب در سطح معمولی زبان و سطح دوم، غیاب مضاعف که مربوط به ادبیات است. شاعران با استفاده از فنون و ترفند های بلاغی، برخی مضامین را یا به منظور خلق زیبایی یا به دلیل محدودیت های اخلاقی که برای خود قائل می شوند و یا منع، و کنترل های اخلاقی و سیاسی که در جامعه وجود دارد، به غیاب می رانند، نظامی از جمله شاعرانی است که با مهارت فراوان، غیاب را از ساده ترین سطح تا ممنوع ترین شکل آن برای بازنمایی امر بدنی در شعر خود به کار گرفته است. جامعه آماری تحقیق، سه منظومۀ لیلی و مجنون، خسرو و شیرین و هفت پیکر نظامی است که در آن ابیاتی که، امر بدنی در آن ها به غیاب رانده شده است، مشخص شده و سپس براساس حوزه های معرفتی-رفتاری که برای بیان مفهوم ممنوعه و مگو، به کار گرفته شده اند، طبقه بندی گردیده و پس از آن مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته اند.

دهه ی سی یکی از دوره های بسیار مهم و سرنوشت ساز در تاریخ ادبی معاصر ایران است. از یک سو صدای تکامل رمانتیسم به گوش می رسد و از مهم ترین دوران های فعّالیت مکتب ادبی رمانتیسم در ایران است و از سوی دیگر، کودتای 28 مرداد 1332 در این دوره روی می دهد که پیامدهای آن در روشن فکران متعهّد سرخوردگی، یاس و نومیدی، پناه بردن به افیون و باده و مواردی از این دست است که موجب پدید آمدن گونه ای شعر به نام شعر سیاه می شود. یکی از عناصر مهم بیانی که شاعران این دوره، با بهره گیری از آن توانسته اند اندیشه ها، تامّلات و روحیات خود و نیز وضعیت موجود این دوره را به تصویر بکشند، عنصر بلاغی تشبیه است. رساله ی حاضر، به بررسی و تحلیل تشبیه در شعر شاعران شاخص دهه ی سی (اخوان ثالث، شاملو، نادرپور، ابتهاج، کسرایی و رحمانی) می پردازد. شناخت گونه ای نو از تشبیهات، موسوم به «تشبیه سیاه»، کمک به شناخت بهتر جهان بینی شاعران و دنیای ذهنی آنها، بررسی نقش تشبیه در بازتاب مضامین رمانتیکی، درک بهتر شرایط حاکم بر شعر دهه ی سی، شناخت بهتر سبک شعری و زبان خاص شاعران این دوره و بررسی تشبیهات غریب و کلیشه ای و شناخت راه های آشنایی زدایی تشبیه، از اهداف پژوهش حاضر است. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و داده ها با استفاده از شیوه ی تحلیل محتوا، بررسی و تحلیل شده اند. نتایج پژوهش نشان می دهد که شکست عاطفی و اجتماعی سال 32 و نیز شرایط بد زندگی شخصی شاعران دهه ی سی، بر ذهن و زبان ایشان تاثیرات منفی عمیقی گذاشته؛ به طوری که شاعران با خلق «تشبیهات سیاه» و گرایش به شعر سیاه، اندیشه ها و دغدغه های خود و نیز مسائل اجتماعی جامعه ی ایران آن روز را در آیینه ی تشبیهات خود نمایانده اند. این گونه تصاویر تیره، یکی از مشخّصه های سبکی سروده های ایشان است. از سوی دیگر، شاعران این دوره، به ویژه اخوان ثالث، شاملو و نادرپور با انواع شگردهای هنری خود، در حوزه ی تشبیه آشنایی زدایی و غریب نمایی کرده و توانسته اند خود را به عنوان شاعری نوآور و مبتکر در عرصه ی تشبیه، بنمایانند. شاعری رمانتیک چون نادرپور، به خوبی توانسته مولّفه ها و ویژگیهای فکری- محتوایی رمانتیسم فردی را به بهترین شیوۀ ممکن با استفاده از تشبیهات بکر خود، نشان دهد.

فنون بلاغت که از شاخه های علوم ادبی محسوب می شود، از روزگاران گذشته تا کنون مورد توجه شاعران ادیبان و سخن سنجان بوده است. هنری است که به کمک آن می توان سخن را زیبا بیان کرد و از این راه بر مخاطب تاثیر گذار بود. شاعران استان کرمانشاه نیز این فن را در آثار خود به کارگرفته اند تا سخنی بیافرینند که درخور ستایش و تحسین باشد. از جمله این شاعران روح الله امیری سنقری است که به سبک سنتی شعر سروده است. او دارای دیوان دو جلدی به نام نجوای سهیل است که اشعار نغز و دلنشینی شاعر به زبان فارسی، کردی و ترکی در آن گردآوری شده است. امیری سنقری فنون بلاغت را نیز در شعر خود به کار گرفته است. و از آرایه های ادبی جهت آفرینش زیبایی و شیوایی در سخن خود بهره برده است. وی در دیوانش آرایه های بیانی و از جمله استعاره و تشبیه را بیشتر از آرایه های دیگر به کار گرفته است. در این تحقیق پژوهشگر به نقد اشعار فارسی شاعر با هدف شناساندن او و نقد علمی دیوانش با استفاده از روش تحلیلی توصیفی و با شیوه تحلیل محتوا پرداخته است.

روایت شناسی شیوه ای کارآمد در تحلیل ادبیات داستانی است .روایت شناسی ساختارگرا، در پی تدوین ساختار روایی منسجم و واحد حوزه های داستانی است. این پژوهش با بهره بردن از رهیافت رولان بارت ، روایت شناس ساختارگرای فرانسوی ، ساختار روایی رمان های خانه ی ادریسی ها از غزاله علیزاده ، و ساربان سرگردان و جزیره ی سرگردانی از سیمین دانشور را بررسی و حاصل بررسی را در چهار فصل ارائه کرده است . در فصل اول تاریخچه، تعریف و واحدهای روایی پایه از زمان ارسطو تا بارت ارائه شده است .در این مرور تاریخی جایگاه ، اهمیت، شیوه واهداف روایت شناسان ساختارگرا به ویژه رولان بارت نشان داده شده است. الهام بخشان بارت در تحلیل ساختاری ، پراب و برمون ، در کنش شخصیت ها گرماس و در سطح روایت تودورف است. او ساختار روایت را در سه سطح توصیفی(کارکردها،کنش وروایت) دسته بندی کرده و کلیت روایت را حاصل پیوند نظام مند این سطوح توصیفی می داند. در فصل دوم اجزاء خرد روایت (انواع کارکردهای اصلی ،واسطه، نمایه های ضمنی ، آگاهاننده) در رمان های مورد مطالعه بررسی شده است .در این فصل نشان داده شده که خانه ی ادریسی ها دارای چهار اپیزود اصلی و رمان های دانشور دارای سه اپیزود اصلی و هر اپیزود خود شامل تعدادی پیرفت است .در فصل سوم یافته های فصل دوم تحلیل شده است .در این تحلیل سطح کارکردها ،ارتباط آن ها با نمایه ها ،رابطه ی دلالتمند ، قراردادی، ارتباط میان پی رفت ها و نقطه ی اتصال میان آن ها و.. .نشان داده شده است . نتیجه آنکه در رمان دانشور و علیزاده میان کارکردها و نمایه ها ، علاوه بر سه نوع رابطه ای که بارت مطرح کرده ، پنج نوع رابطه دیگر نیز تشخیص داده و نحوه ی ترکیب واحدهای متفاوت در طول زنجیره ی روایت تبیین شده است .در این فصل با استخراج عناصر ساختار روایت به بعضی از کاستی های نظریه ی بارت اشاره شده است .در بخش پایانی ، نتیجه گیری ، موارد اشتراک و افتراق این دو رمان براساس رویکرد مورد نظر نشان داده شده است. کلید واژه ها: روایت شناسی ، ساختار روایی، رولان بارت، سیمین دانشور و غزاله علیزاده .

پژوهش های سنتی در عین آن که نارسا، پراکنده و فاقد مبانی نظری می باشند، در واقع جایی هستند، که ادبیات به طور انتزاعی مورد مطالعه و بررسی قرار می گیرد. در این شکل از مطالعه دیدگاهی تجویزی و گونه ای از باید و نباید درباره ی ادبیات مطرح می شود. با ورود نظریه ها به عرصه ی پژوهش های ادبی، مطالعه ی مولف محور اهمیت خود را از دست داده و متن در مرکز توجه قرار گرفت. در پرتو این شکل از مطالعه، پژوهشگران ادبی می توانند، جنبه های گوناگون ادبیات را مورد بررسی قرار داده و با به کار بستن نظریه ها، آن ها را از مقام نظر به عمل آورند. فایده ی این نوع از مطالعه ی علمی، به کار بستن و انطباق نظریه ها با متون ویژه است، تا این نظریه ها ملموس و عینی شوند. کمک رسانی نظریه ها به مطالعه ی ادبیات این است، که پژوهشگر درمی یابد، که هر یک از آثار ادبی را بر اساس کدام نظریه بهتر می توان مطالعه کرد، بی آن که پژوهشگر آن نظریه را به آثار ادبی تحمیل یا الصاق کند. این پژوهش بر بنیان نظریه ی جفری لیچ، که با دیدگاهی ساختارگرایانه طرح شده است، اشعار منوچهر آتشی را مورد بررسی، نقد و تحلیل قرار داده است. در این پژوهش سعی شده است، با استفاده از امکانات این رویکرد، مهارت آتشی در شاعری و آفرینش های زبانی و هنری بازنموده شود. پیام، ارزش، اهمیت و معنای آثار او برای خواننده روشن گردد. از سوی دیگر تناسب یا عدم تناسب به کارگیری این رویکرد در شعر فارسی نشان داده شود. لیچ در تقسیم بندی خود، فراهنجارهای شعر را به دو نوع زبانی و معنایی دسته بندی کرده است، که گونه ی زبای آن شامل هنجارگریزی های واژگانی، دستوری، نوشتاری، گویشی، سبکی و زمانی است و هنجارگریزی معنایی شامل مجاز، استعاره، تشبیه، نماد، تمثیل، ابهام و موسیقی می شود. در این پژوهش نشان داده شده است، که شعر آتشی جز در مواردی از استعاره ها و نیز نمونه هایی از ابهام، به خوبی با نظریه ی لیچ قابل تطبیق می باشد.

طنز از فروع ادب غنایی است که در ان معایب و نارسایی های اجتماعی با چاشنی خنده و با استفاده ا شگردهای هنری و ادبی مطرح می گردد. هدف طنز اصلاح جامعه است. از این رو افزایش یا کاهش طنز در یک جامعه به طور مستقیم با کاستی ها و نارسایی های آن جامعه د پیوند می باشد. هدف پژوهش حاضر بررسی شگردهای هنری و ادبی عبید زاکانی است در افرینش طنز. روش پژوهش توصیفی- تحلیلی است و داده ها با استفاده از تکنیک محتوی به شیوه ی کتابخانه ای و سندکاوی گردآوری شده است. نتیجه نشان می دهد عبید از شگردهایی چون بزرگ نمایی، نقیضه پردازی، بازی با کلمات و امثال انها استفاده کرده است. وی با به کارگیری این شگردهانارسایی ها و عیوب جامعه ی عصر خود را می نمایاند.

پست مدرنیسم یکی از تحولات عظیم و جریان ساز در آغاز قرن بیستم است که به دنبال تغییر و تحول در نگرش فلسفی انسان معاصر و تحولات و انقلابات سیاسی و اجتماعی و تغییر در سبک زندگی در جهان غرب شکل گرفت و به تدریج همه ی عرصه های مختلف ادبی، فلسفی، هنری و اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار داد. یکی از حوزه های بسیار تاثیرپذیر از پست مدرنیسم، حوزه ی ادبیات و خصوصاً داستان پردازی است؛ که به خاطر ارتباط تنگاتنگ با واقعیات و تحولات جامعه و بازتاب آن ها در خود به شکل های مختلف دچار تغییر و تحول شده است. از جمله ویژگی های مهمی که در نتیجه ی بدعت گذاری های پسامدرنیسم در ادبیات داستانی ایجاد شده، افشای خودآگاهی در آثار داستانی است که با عنوان اصطلاحی«فراداستان» رایج شده و به آن دسته از آثار داستانی ای اطلاق می شود که به شکل های مختلف جنبه های خودآگاهی خود را افشا کرده و فاصله واقعیت و داستان را به چالش می کشند. این شکل و سبک هنری به تاسی از غرب، در سال های اخیر در ادبیات داستانی ایران نیز سرایت کرده و آثاری با این سبک و سیاق نوشته شده است. در این پژوهش بناست تا این شگرد بدعت گذارانه به عنوان یک عنصر و شگرد سبک ساز در رمان های پست مدرن فارسی مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد، و در طی آن موضوع هایی که در ارتباط با جنبه های افشاء خودآگاهی قرار می گیرد و شگردهای بکارگیری و مصادیق آن در این رمان ها استخراج و طبقه بندی شده و معلوم گردد که ارتباط این شگردها و جنبه های خودآگاهی با درونمایه ها و محتوای رمان های مورد نظر و رسالت های بکارگیری آن ها چگونه است. بر طبق پژوهش به عمل آمده، که بر روی مهم ترین رمان های پست مدرن فارسی صورت گرفته است؛ شیوه های افشاء خودآگاهی در این رمان ها در دو سطح عامل های افشاء و شگردهای افشاء صورت گرفته که در سطح عامل های افشاء از طریق کنشگرهای اصلی داستان که شامل راوی ها و شخصیت های داستان می-شود؛ بطور مستقیم از طریق شیوه های نمایش و اظهار و اتصال کوتاه به افشاء خودآگاهی در سطح داستان می پردازند و در سطح شگردهای افشاء خودآگاهی به صورت غیرمستقیم و از طریق شیوه های افشاء زبانی، ساختاری و معنایی و نمایش بدون اظهار در سطوح درون متنی و برون متنی(فرامتنی) به افشاء خودآگاهی و برجسته کردن تصنع در داستان پرداخته اند. در تمامی این رمان ها شگرهای افشاء خودآگاهی در خدمت درونمایه های رما

نازک الملائکه شاعر معاصر عرب و از پیشگامان شعر نو در ادبیات عرب با تاثر از شاعران خشم و اندوه عرب و مطالعه ادب و فلسفه ی غرب بویژه شاعران رومانتیک و همچنین به سبب عوامل درونی و بیرونی گوناگون همچون اوضاع نامساعد سیاسی_اجتماعی، داشتن روحیه ای منفعل و شدید التاثیر و عواملی دیگر به سرایش نوعی مضامین وجدانی و سلبی از قبیل: عشق ،غربت، غم و اندوه، تشاوم و بدبینی ، شب ،انسان ،رویا پردازی، مسائل اجتماعی و... رو ی آورد.وجود چنین عوامل مشابهی در محیط بیرونی شاعره ی معاصر ایرانی فروغ فرخزاد،و نیز عوامل روحی – روانی وی با نازک الملائکه باعث گرایش او به خلق مضامینی،مشابه مضامین شاعره عرب شد. هدف اصلی، بررسی مضامین مشترک این دو شاعر و عوامل آن و همچنین بررسی ابعاد اندیشه ی زن شاعر در ایران و زن شاعر عرب بود و اینکه از دریچه ی چشم و احساس و عاطفه و اندیشه ی دو زن شاعر، جهان و مسائل آن را بنگریم. کلید واژه: نازک الملائکه ، فروغ فرخزاد ، مضامین مشترک

این تحقیق ، با عنوان « نمی از یم طنز در شعر حافظ » به معرفی و بررسی برخی ظرافت های هنری و شگردهای حافظانه در طنزپردازی پرداخته است و کوششی است که با دیدی نوین و رویکردی جدید نسبت به این مقوله ، سعی در انعکاس مفاهیم طنز آلود شعر حافظ دارد و نحوه ی پردازش و شیوه شگردهای دخیل در این جریان را مورد نقد ، شرح و واکاوی قرار می دهد اثر حاضر، شامل یک مقدمه ی مختصر و چهار فصل می باشد که در 290 صفحه تنظیم گریدده و در تهیه آن ، علاوه بر دیوان حافظ منبع اصلی ، از 136 منبع دیگر نیز استفاده شده است ؛ این پژوهش به شیوه ی کتابخانه ای و فیش برداری انجام گرفته است .

در این رساله ابداعات سبکی بهار در سه زمینه ی زبان، تصویر و موضوع مورد بررسی قرار گرفته است. در زمینه زبانی که در حوزه آوایی، واژگانی و نحوی بررسی شده است به عناصر زبانی و سبکی و اصطلاحات و ترکیب های تازه و کهنه اشاره گردیده و مواردی چون همنشینی عناصر زمانی تازه و کهنه در کنار یکدیگر و جانشینی عناصر زبانی کهنه به جای نو یا برعکس نیز مورد توجه قرار گرفته است. هدف از این بررسی نشان دادن میزان تلفیق کهنه و نو در دیوان بهار است که باعث غنای دیرپای زبان و ادبیات فارسی و گسترش دایره واژگان شده است. بهار به ترکیب واژه های اصیل و فصیح با واژه های تازه چون: واژه های عامیانه، واژه های بیگانه و لغات متداول روز دست زده است و نیز خلق تصویرهای ابداعی و ترکیبی نو که در اثر تلفیق تصاویر تکراری شکل گرفته اند توسط شاعر به بیانی نو از زبان روزگار خویش منجر شده است. اما در زمینه ی بحث موضوعات نو، در دیوان بهار باید گفت، بهار در پرداخت مضامین و موضوعات، از وقایع عصر خود، بسیار بهره، جسته است، در واقع موضوعات او براساس ایدئولوژی و تجربیات وی از محیط بیرونی اش، شکل گرفته و این تفکر وی در مسائل روز و جامعه و تاثیرپذیری از آن، به خوبی در موضوعات و در واقع در بیان و اندیشه ی شعری وی مشهود است، هرچند بهار در این میان از پرداختن به موضوعات کهنه و کلاسیک نیز غافل نمانده است در نهایت باید گفت دیوان وی مجموعه ای از کهنه ها و تازه ها، سنت ها و تجددها بوده است.

بررسی صبغه های محلی در ادبیات یک کشور سبب شناخت دقیق تر و نیز آشنایی با خرده فرهنگ های آن کشور می گردد. یکی از ویژگی های کشور ایران تنوع فرهنگی آن است. این تنوع در مظاهر گوناگون فرهنگی جلوه گر است. ادبیات یکی از این تجلی گاه هاست. روشنفکران ایرانی پس از سرخوردگی های متعددی که در اثر تغییر و تحولات اجتماعی تجربه کردند، یکی از راه های مقابله که با تجدد آمرانه ی حکومت پهلوی برگزیدند، بازگشت به خویشتن و توجه به مسائل فرهنگی بومی و بازتاب آن در ادبیات است. کرمانشاه به عنوان استان پنجم کشور که در پدید آمدن رمان تاریخی و ادبیات کارگری پیشگام است محل رشد و نمو مکان وقوع چندین رمان فارسی است که در این پژوهش سه رمان؛ شوهر آهو خانم، سال های ابری و ورچم مورد بررسی قرار گرفته است. در این بررسی هم به لحاظ کیفی و هم به لحاظ کمی عناصر مادی و معنوی فرهنگی از قبیل: بناهای تاریخی، صنایع دستی، نام آوران و دانشمندان، زبان و ادبیات، کلمات، اصطلاحات، اشعار ضرب-المثل ها، آوازها، رقص ها، موسیقی، حیوانات، گیاهان، اشیاء، حرفه و پیشه، آداب و رسوم، آیین ها، پوشاک، خوراک و ... بررسی و تحلیل شده است.

عرفا معتقدند که مخلوقات عین خالق و همه موجودات تجلی وجود خداوندند. این اعتقاد با مخالفت سخت متکلمان و فقیهان روبه رو شد . در مقابل این مخالفت ها ، عرفا برای تبیین و اشاعه این اندیشه پایدای در برابر مخالفان ، به روشی هنری ، کثرت و وحدت را جمع کردند. در این مقاله برای تبیین اسباب و مراحل پیدایش و تکامل قالب و شکل بیان فنای ذات و صفات بنده یا وحدت وجود ، آثار عطار نیشابوری را بررسی کرده ایم . عطار برای بیان اندیشه فنای ذات و صفات بنده در سه مرحله وحدت انفسی ، وحدت آفاقی و بقای پس از فنا ، تلاش کرده تا جمع دو نقیض کثرت و وحدت را به زبالن بیاورد و تجربه خود را در قالب شعر به مخاطب القا کند.